O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

Guerra Civil Española. O PCE, de feito, evitou a polémica naqueles asuntos que puidesen
resucitar a memoria da guerra –a forma de Estado, a bandeira, a cuestión relixiosa, etc.– e
presentouse como un partido adiantado na defensa do consenso e da reconciliación (que
implicaba o esquecemento do pasado). En realidade, e como observa Díaz-Salazar Martín
(2006, 188-190), a actitude do PCE verbo da igrexa católica tiña a súa orixe no seu V
Congreso, celebrado en 1955.
872 Segundo Aguilar Fernández (1996a, 324-328), o PSOE histórico era moito máis moderado
que o renovado, pero o seu anticomunismo –unha herdanza da guerra– inhabilitábao como
protagonista do proceso de transición consensuada. Pola contra, o PSOE renovado non se
negou a dialogar co PCE e, consciente de que debía moderar a súa linguaxe para non producir
medo, desconfianza e rexeitamento na sociedade, ofreceu unha imaxe proclive á negociación e
incorporou os valores da moderación e da paz preferidos por unha sociedade traumatizada
polo recordo da guerra.
873 Para un retrato conciso de Alianza Popular, v. Aguilar Fernández, 1996a, 336-344. O
partido, formado por personalidades da dereita reformista (moitas delas provenientes do
establishment franquista), amosaba unhas moi dubidosas credenciais democráticas (como
demostra o caso de Fernández de la Mora, ao que nos achegamos no capítulo 7), insistiu no
recordo da II República e da guerra, centrouse en asuntos como o da unidade nacional
española, o da orde pública, o do exército ou o da relixión, negouse a asinar unha ampliación
da amnistía, protestou contra a legalización do PCE, non asinou a sección política dos pactos
da Moncloa e expresou a súa posición contraria á inclusión do termo nacionalidades na
Constitución. A metade dos deputados de AP (entre eles Fernández de la Mora) non votou
favorabelmente o proxecto de Constitución. V. tamén García San Miguel, 1981, 110-113 e 154-
156.
874 No modelo que propón Rustow (1970, 352 e 361), “there must be entrenched and serious
conflict”, é dicir, “the dynamic process of democratization itself is set off by a prolonged and
inconclusive political struggle. To give it those qualities, the protagonists must represent wellentrenched
forces (typically social classes), and the issues must have profound meaning to
them”.
875 Vidal-Beneyto (2007d, 162-163) explica que a autotransformación do réxime franquista
nunha democracia creou un modelo político no que “prima la gobernabilidad y la seguridad
administradas por los aparatos de los partidos, sobre la participación ciudadana. Y de aquí
Hondt, las listas cerradas y bloqueadas, la ocupación del entramado institucional y de
numerosos ámbitos de la sociedad civil por el poder político, la constitucionalización de la casi
totalidad de la actividad pública, la extrema dificultad para modificar la Constitución, etc.”.
876 Elster, 2004, 80. En realidade, os casos da ex Rodesia e do Uruguai si son similares, como
precisa o propio Elster (2004, 90). Capella (2003, 37) coincide con Elster: “A diferencia de las
tragedias civiles de otros pueblos, la española no ha tenido siquiera ese sucedáneo de
reparación que se procura por medio del derecho”.
877 Elster, 2004, 94-95 e 261.
878 Aquí, obviamente, non podemos dar conta, en toda a súa extensión, deste vivo debate,
tanto académico como mediático. Máis modestamente, aspiramos a deixar constancia das
principais obxeccións que se lle fan ao modelo canónico.
879 En realidade, este desenlace inxusto é exactamente o prescrito nos modelos transitolóxicos
canónicos. No capítulo 6 puidemos ver como Huntington aborda a cuestión das violacións dos
dereitos humanos nos réximes “autoritarios” partindo da premisa de que a xustiza é unha
función do poder político. Outro escritor, Cercas (2005), asume plenamente o modelo canónico
(aínda que tamén esixe que as vítimas republicanas sexan obxecto dunha reparación moral,
xurídica e económica):
durante la Transición todos los partidos políticos consideraron que el triunfo absoluto de la justicia, que
hubiera significado el retorno a la legitimidad republicana, el juicio de los responsables del franquismo y la
reparación de sus víctimas, hubiera acarreado la absoluta derrota de la convivencia y la libertad, de forma
que la sociedad española decidió mayoritariamente sacrificar la estricta justicia en aras de la libertad y la
convivencia democrática, como si todos hubiéramos aceptado que la justicia absoluta puede ser la peor de
las injusticias.
880 Este é un asunto que lle preocupa especialmente ao autor (Vidal-Beneyto, 2007d, 158), que
quizais subestima o compoñente normativo do modelo transitolóxico canónico ao que aludimos
no capítulo 4: Fieles a las líneas [do modelo transitolóxico canónico], los estudiosos de la Transición española
hacen de la lucha por las libertades apenas un telón de fondo para la acción negociadora de los partidos que
aparecen como los únicos capaces de conferir viabilidad al proceso y legitimidad a sus resultados. Olvidando
848