O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

1010
Para un achegamento á reacción do Goberno –moi preocupada e desesperanzada– ao
nomeamento de Enrique y Tarancón como presidente da Conferencia Episcopal, v. Díaz-
Salazar Martín, 2006, 178-182. Desde logo, o executivo era perfectamente consciente da
manobra dirixida a afastar a igrexa católica do réxime despótico.
1011
Conferencia Episcopal Española, 1973. Para unha análise da linguaxe das conclusións do
relatorio primeiro da asemblea conxunta, así como do documento episcopal La Iglesia y la
comunidad política, v. Pérez Vilariño, 1974, que constata unha acentuación da dimensión
sociopolítica (liberdade, compromiso, etc.). V. tamén Brassloff, 1998, 56-57, que salienta a
ambigüidade do texto, en parte forzada polas circunstancias políticas e en parte ditada polo
interese eclesiástico en conservar o poder, a súa influencia e o apoio financeiro do Estado.
Lannon (1990, 297) salienta que neste documento os bispos manifestaron o seu propósito de
renunciaren a calquera privilexio, pero deixaron claro que a igrexa lle presta un servizo
importante a unha cidadanía maioritariamente católica, e que, polo tanto, a necesaria
protección institucional non pode considerarse un privilexio. (Este argumento episcopal non é
de recibo desde un punto de vista laico. Peña-Ruiz [1998, 25] exprésao claramente: “L’éventuel
caractère majoritaire d’une confession, dans une société, ne fonde […] aucun droit politique nin
aucun privilège temporel, tout au moins si la liberté de conscience de la minorité et l’égalité de
tous sont respectées”.) Para Martín de Santa Olalla Saludes (2005, 251-259), este documento
veu substituír o emitido en 1966 (Conferencia Episcopal Española, 1966a) e certificou “de
manera definitiva el cambio de signo en el episcopado español, nueve meses después de que
el Cardenal Tarancón fuera elegido Presidente de la Conferencia Episcopal”. V. tamén Andrés-
Gallego e Pazos, 1999b, 200, Cuenca Toribio, 1985, 134, Díaz-Salazar Martín, 2006, 180-181,
Laboa Gallego, 1988b, 36, e 1999, 126, Martín Martínez, 1976, 10-11, Montero García, 2007c,
204-206, e Sebastián Aguilar, 1999, 159-160. Andrés-Gallego, Pazos e Llera (1996, 208) dan
conta das presións do Goberno sobre a Santa Sé para que o documento non fose agresivo
contra o réxime despótico. Blázquez (1991, 205-206) entende que, con este documento, “los
obispos manifestaban públicamente su «desenganche» del franquismo”, mentres Víctor Reina
(1987, 130) cre que os bispos seguían a apoiar a confesionalidade do Estado.
1012
A Conferencia Episcopal atopábase dividida en dous grupos: o liderado por Casimiro
Morcillo, máis afín ao réxime franquista, e o máis próximo á opción conciliar, liderado
precisamente por Enrique y Tarancón. Chao Rego (2007, 489-492) propón varias categorías
para matizar a clasificación ideolóxica do bispado: os árbitros (entre os que estaría Enrique y
Tarancón), o búnker, os integristas, a dereita, os seguidores do cardeal Herrera Oria, o centro
independente e mais o centro esquerda (onde se situaría Araújo Iglesias). Sobre o chamado
taranconismo, v. Montero García, 2007c.
1013
O concordato de 1953, ao que nos achegamos no capítulo 15, non contiña previsión
ningunha verbo dos bispos auxiliares, cuxo nomeamento non estaba, polo tanto, sometido ao
mecanismo de presentación. Sobre esta cuestión, v. Brassloff, 1998, 52, e Hermet, 1980, 164-
165: a partir de decembro de 1971, o regulamento interno da Conferencia Episcopal mudou
radicalmente, cando os bispos dimisionarios (conservadores) se viron privados do dereito ao
voto en beneficio dos auxiliares (afíns á liña vaticana). V. tamén Martín de Santa Olalla
Saludes, 2005, 91-92.
1014
A este respecto resulta revelador o relato de Araújo Iglesias (1993, 244):
As comisións episcopais estaban case todas nas mans dos bispos maiores. As novas xeracións, que
comezamos por aquel tempo a entrar na Conferencia da man do señor Nuncio, monseñor Luiggi [sic]
Dadaglio, pouco a pouco se irían facendo co poder, se é que se pode falar deste xeito. Recordo que unha
das primeiras discusións ás que eu asistín foi se se lle debía conceder voto deliberativo ós bispos auxiliares.
Os máis novos votamos todos que si, pois era unha maneira de renova-la Conferencia.
1015
A este respecto son significativas as palabras de Enrique y Tarancón (en Mérida, 1982, 88):
Cuando la Iglesia dijo [...] que el divorcio es un mal, no pretendía actuar como un «grupo de
presión». Estaba cumpliendo con su deber defendiendo los valores morales, aun de orden natural.
Cuando la Iglesia ha abogado por la libertad de enseñanza, para que los padres puedan escoger el
colegio que quieren según sus creencias, no actuaba como «grupo de presión». Se limitaba a defender el
derecho de los padres, que nadie puede negar, y a proclamar un auténtico régimen de libertad.
1016
V. Díaz-Salazar Martín, 2006, 201-202.
1017
Obviamente, a mellor opción para unha organización débil será a de obter todo o que poida
dun xeito inmediato.
1018
En realidade, sería posíbel detectar a heteronomía alén do ámbito ideolóxico, no plano
xurídico. Vímolo xa no capítulo 16, cando Puente Ojea observa como a igrexa católica se
atopou, no concordato de 1953, con que o Estado español lle entregaba unha gran parte da súa
soberanía: cando o dereito canónico se converteu nunha fonte do dereito español produciuse a
863