O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

económica, a urbanización intensa e o crecemento da mobilidade interna e exterior da
poboación– provocaran unha actualización das actitudes do estudantado verbo de todos os
aspectos da vida. En 1965 tivo lugar unha nova mobilización estudantil en todo o país, que foi
duramente reprimida polas autoridades. Os universitarios lograron unha notábel repercusión
das súas demandas de democratización no acceso á formación superior, así como das súas
denuncias do favoritismo, da incompetencia académica e do autoritarismo. O Goberno, que
mentres tanto adoptara a ideoloxía desarrollista dos tecnócratas do Opus Dei á que acabamos
de facer alusión, seguía sen afrontar a reforma dunha universidade á que empezaban a acudir
cada vez máis estudantes. Despois de 1965, o movemento universitario fíxose máis complexo:
apareceron novas actitudes e diversificáronse os intereses e mais as estratexias. De feito, era
posíbel identificar dúas tendencias: unha “política” ou revolucionaria e outra “profesional” e
máis conservadora. Tras o maio do 68, o ano 1969 –que marcou o triunfo político completo do
Opus Dei, cando pasou a controlar o Goberno– iniciouse co estado de emerxencia que acabou
co renovado activismo político universitario. Os tecnócratas opusdeístas impuxeron o seu
proxecto de modernizar a universidade sen democratizala, cun dobre obxectivo: controlar a
universidade pública –onde, de feito, os membros do Opus Dei ocuparon moitos postos
estratéxicos– e pór en marcha unha proveitosa universidade privada.
As razóns do éxito político e académico opusdeísta hainas que buscar na amálgama entre
ditadura conservadora e desenvolvemento económico: (a) as crenzas do Opus Dei fornecían
unha lexitimación axeitada, mentres o seu “apoliticismo”, combinado coa súa ideoloxía da fin
das ideoloxías, eran do agrado do exército e da oligarquía no poder; (b) o Opus Dei foi quen de
ofrecerlle ao réxime despótico xustamente o que necesitaba para sobrevivir a partir dos anos
sesenta, é dicir, uns criterios de promoción social baseados sobre o éxito e a énfase posta na
“modernidade”, na eficiencia e na competencia técnica; e (c) a súa centralidade no campo
político español, así como a súa incardinación nos parámetros culturais tradicionais do
clientelismo, fixo o Opus Dei especialmente atractivo para moitos universitarios, que viron nel
un medio para sortear facilmente os graves atrancos da mobilidade vertical.
Se en 1956-1957 a sociedade se amosara indiferente fronte ás reivindicacións universitarias, a
comezos dos anos setenta as tensións sociais, os conflitos nacionais, as protestas obreiras, a
oposición eclesiástica, o reformismo de membros do establishment político e a incomodidade
en certos sectores do exército caracterizaron unha situación que mudou substancialmente.
671
Giner e Sevilla-Guzmán, 1975, 98.
672
Giner e Sevilla-Guzmán, 1975, 102-103, e 1980, 215-216.
673
Giner e Sevilla-Guzmán, 1975, 90-93, e 1980, 203 e 205-206, Giner, Sevilla-Guzmán e
Pérez Yruela, 1978, 133-134, e Giner, 1994, 49 e 51-52.
674 2
Posteriormente, Giner (1997 , 160) cualificará as clases de servizo como colectividades de
servizo.
675 2
V. Puente Ojea, 1995 , 339-342.
676
Suárez Pertierra (1978, 30-159) analiza polo miúdo a confesionalidade católica do réxime
despótico franquista. A recepción da normativa canónica no dereito español apenas deixou
espazo para a tolerancia da práctiva privada dos cultos non católicos. O principio de liberdade
relixiosa (interpretado dun xeito restritivo) non se integrou no ordenamento xurídico até 1967,
tras o Concilio Vaticano II. Sobre a Ley 44/1967, de 28 de junio, regulando el ejercicio del
derecho civil a la libertad en materia religiosa (BOE do 1 de xullo), v. capítulo 19.
677
Para Iribarren Rodríguez (1988, 241-242), “la presencia de obispos en las Cortes españolas
era prudente y legítima”, xa que o contrario sería “un acto de resistencia activa en materia de
discutible, pero real ordenación jurídica del Estado: exigencia de los sistemáticos protestadores
de la política en la Iglesia, que desearían, en cambio, aplaudir la adscripción del episcopado a
la oposición militante. [...] la historia tiene su «ritmo psicológico», que los críticos deberían
entender y respetar”.
678
Sobre a posición desta lei no ordenamento “constitucional” franquista, Pérez-Llantada
Gutiérrez (1974, 247-248) observa que se trataba dunha lei “sin par en nuestro sistema
constitucional, dado que plasma unos ideales básicos que quieren reflejar fielmente la
expresión política de la conciencia nacional”. De aí que ocupase “el primer escalón de la
estructura jurídico-política de la nación. [...] Queda así la Ley como un texto protoconstitucional,
a nivel superior al de las demás Leyes Fundamentales, que integran un segundo escalón
normativo”.
679
Giner, 1972b, 5, e Giner e Sevilla-Guzmán, 1980, 205.
821