O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

postura política de esquerdas. Isto explica a pretensión de Wallerstein –quen, a partir da súa
formación inicial sociolóxica e da súa posterior especialización na socioloxía histórica, se
converteu no pai do modelo neomarxista da world-systems analysis ou análise dos sistemasmundo–
de estudar criticamente os fenómenos sociais na súa dimensión planetaria ou global, é
dicir, no horizonte da dinámica global planetaria do sistema-mundo capitalista, así como o uso
que o autor fai de elementos do repertorio marxista tales como a acumulación de capital, o
conflito social e a loita de clases, o predominio dos factores económicos ou a alienación dos
seres humanos dentro dun sistema-mundo capitalista necesariamente desigual e eternamente
polarizado. Goldfrank (2000, 160-165) entende que a perspectiva dos sistemas-mundo de
Wallerstein combina tres grandes tradicións occidentais opostas ao liberalismo e ao positivismo
dominantes: a economía histórica alemá, a escola historiográfica francesa dos Annales e o
marxismo. No caso do marxismo, a recepción de Wallerstein implica unha revisión, xa que o autor
foxe do Estado-nación como unidade básica de análise. O propio Wallerstein (2003, 167-169 e
335-336) fai explícita a súa recepción crítica da obra de Marx, así como a súa ideoloxía socialista.
65
Bourdieu (2001, 175) tamén chega á conclusión de que a ciencia social está artificialmente
fragmentada, e que é preciso reunificala.
66
Seoane C. (2006, 715) apunta a este respecto: “Para las ciencias sociales, y para el
liberalismo, la unidad sociológica de análisis resulta el Estado nacional, con lo cual se encubre
lo que para Wallerstein debe ser la auténtica unidad de análisis el sistema mundial si es que se
quieren comprender los procesos sociales”.
67
O estadocentrismo da ciencia social tradicional é unha simplificación teórica que parte da
presunción de que existen espazos homoxéneos e equivalentes, cada un dos cales formaría un
sistema autónomo. Porén, o Estado, que segue a ser unha institución clave no mundo
moderno, non é unha “sociedade” relativamente autónoma nin se “desenvolve” co tempo.
Para unha síntese das “rules of the world-systems method”, v. Goldfrank, 2000, 183.
68
En realidade, todo coñecemento institucionalizado pretende a súa universalidade, pero o
campo da ciencia social foi, até hoxe, parroquial, é dicir, eurocéntrico, patriarcal e burgués,
porque só representa o punto de vista dunha minoría –dominante tanto no mundo do
coñecemento como no resto do mundo– e é incapaz de dar conta de realidades como a da
muller, o mundo non occidental, os grupos “minoritarios” dentro dos países occidentais e outros
grupos historicamente definidos como política e socialmente marxinais. Polo tanto, a prioridade
para as ciencias sociais dos nosos días debe ser a inclusión, a revisión da premisas teóricas, a
descolonización, é dicir, a transformación das relacións de poder que crearon a particular forma
de institucionalización das ciencias sociais que acabamos de ver. É preciso un universalismo
plural porque existen diferentes interpretacións dun mundo incerto e complexo. Sobre o
eurocentrismo nas ciencias sociais, v. Wallerstein, 2000.
En Wallerstein e outros (1996, 31) ofrécese unha síntese dos elementos diferenciadores entre
as ciencias sociais nomotéticas e a historia idiográfica: o interese por formular leis xerais que
gobernan o comportamento humano, o estudo dos fenómenos como casos, a segmentación da
realidade humana para poder estudala, o recurso a estritos métodos científicos, a datos
producidos sistematicamente e a observacións controladas. Vilas Nogueira ([1994], 23-28 e 64-
68) analiza máis detalladamente a diferenciación entre os modos de análise idiográfico e
nomotético e insiste, desde unha perspectiva sistémica, no carácter intelectualmente froitífero
da distinción entre os sistemas político, económico e social.
69
O esquema deste relato é debedor, fundamentalmente, de Hartmann, 2003.
70 8
Pasquino (1995 , 16) sinala que resulta difícil fixar o momento exacto a partir do cal a política
pasou a estudarse mediante o uso do método científico. Este problema forma parte do clásico
debate sobre a identidade da politoloxía. Vilas Nogueira ([1994], 16-17) explica que a ciencia
política, entendida como calquera estudo non xurídico da realidade estatal, podería remontarse
a Maquiavelo, a Hobbes ou mesmo a Aristóteles. Nós remitímonos á delimitación disciplinaria
que leva a cabo Wallerstein e que vimos supra.
71 2
Almond, 1990, 10. V., para estes datos, Roiz Parra, 2000 , 19, e Stoker, 1995, 1.
Curiosamente, Hartmann (2003, 27) sinala o ano 1904 como o do nacemento da American
Political Science Association.
72 2
Roiz Parra, 2000 , 19.
73
Wallerstein (2000, 97-98) subliña, neste mesmo sentido, o eurocentrismo histórico das
ciencias sociais (sendo Europa, neste caso, o espazo cultural que abrangue Europa occidental
e mais Norteamérica). Connell (1997) engade que a ciencia social só pode ser entendida, nas
súas orixes decimonónicas, como un fenómeno xeopolítico propio da burguesía liberal
765