O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

evolución prexudicase o papel da relixión na política. De feito, parece que,
cando a política ignora as orientacións e as expectativas relixiosas dunha parte
da cidadanía –véxanse os debates relacionados coas posibilidades e os riscos
da ciencia e da tecnoloxía–, a relixión se politiza e se presenta como unha
fonte de identidades e de prácticas sociais alternativas.
Desde logo, se a secularización e a laicidade son manifestacións moi
importantes nun segmento do campo social, semella tamén que a partición da
realidade en dous eidos, aos que se accede, respectivamente, mediante a
razón e mediante a fe, segue a ser un trazo típico da cultura occidental. A
relixión forma parte da vida social dun ser humano que, como homo religiosus,
sempre está á procura dunha transcendencia nun deus, nunha nación, nun
equipo deportivo. No plano supraindividual, a política e a relixión tamén están
estreitamente entralazadas. Por unha banda, as igrexas, as seitas e os
movementos relixiosos apoian os axentes do campo do poder (político,
económico, ideolóxico, etc.) dos que poden esperar un trato de reciprocidade.
Por outra banda, a dinámica comunitaria conduce, ou ben (a) á relixión política,
que constitúe unha forma paroxística de sacralización da política –propia dos
movementos e dos réximes totalitarios–, ou ben (b) á relixión civil, é dicir, a un
fenómeno de sacralización da sociedade que se manifesta en símbolos, en
cerimonias e en rituais cívicos cuxa finalidade é o outorgamento de poder, a
afirmación identitaria e a consolidación da orde mediante a apelación á
transcendencia e á épica histórica. A relixión civil ofrécelles ás democracias
liberais un modelo non confesional de valores e de orientacións que pode
actuar como unha base sociomoral común e compartida dunha república cuxa
cohesión non podería ser garantida unicamente coa Constitución, a lexislación
e as institucións. 687
No tocante a España, Pérez Díaz (1987, 217 e 220) recórdanos que a
súa historia contemporánea está marcada pola interacción de tres problemas:
(a) a construción dun Estado liberal moderno, (b) o desenvolvemento dunha
economía de mercado e (c) a coexistencia entre as culturas laicas e a igrexa
católica. Unha consecuencia deste último problema é o feito de que, no período
comprendido entre o final do século XIX e o primeiro terzo do XX, España
apareceu dividida en dous: unha España progresista orientada cara ao
425