O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

adaptarse ao desenvolvemento do capitalismo, e así, o capitalismo foi atopar os argumentos
que o xustifican dentro da cultura protestante na que xurdiu.
620 Navarro (2001, 76) considera o Opus Dei un produto do réxime ditatorial español. O seu
desenvolvemento e a súa expansión non son imaxinábeis á marxe do réxime despótico, cuxa
ideoloxía totalizante intentou reproducir: “En 1939, año en que Escrivá, que apoyó
entusiásticamente el golpe militar de 1936, escribió su obra Camino, el Opus Dei era
prácticamente inexistente. Su introducción en gran escala en el [réxime ditatorial español]
ocurrió con la Ley de Ordenación Universitaria de 1943”. É absurdo, polo tanto, considerar que
os homes do Opus Dei foron portadores dunha sorte de proxecto predemocrático encamiñado
a transformar o sistema.
621 Velaquí un exemplo dun atributo do clientelismo, aquel que se podería cualificar de relación
patrón-cliente como relación de axencia recíproca: o patrón –neste caso, a igrexa católica–
actúa como un axente do cliente –neste caso, o réxime franquista– (a) no ámbito internacional,
no que opera a Santa Sé, e (b) no ámbito dos Estados cunha presencia determinante da
democracia cristiá; mentres tanto, o réxime actúa no seu propio ámbito –v.g. o educativo–
como un axente do patrón.
Sobre a democracia cristiá na posguerra, v. Armero, 1978, 146-147.
622 Unha tese, por certo, ampla e acriticamente aceptada nos campos historiográfico e
científico-social, por moito que, na súa época, fose considerada falaz por parte dunha
comunidade internacional maioritariamente hostil: a suposta neutralidade de España víase
como un exercicio de oportunismo que agachaba a simpatía polas antigas potencias do Eixe
(Pollack, 1987, 14-15). Así, por exemplo, Cortada (1980, 241) afirma: “At the start of World War
II, Franco determined that the best course for his country to follow was to remain out of the
fighting in order to give his new government ample time to rebuild the damaged nation.
Therefore, he declared his neutrality and followed a course favoring whichever side happened
to be winning the war at any given moment”. Tamén Halstead (1980, 62 e 71), no seu
demorado percorrido pola historia diplomática española entre 1936 e 1978 –no que o
concordato de 1953, por certo, ocupa dúas liñas de texto–, indica que “Spain’s regime declared
its neutrality in September 1939”, aínda que despois se refire ao “status of nonbelligerency”
(este autor non oculta, polo demais, o seu franco entusiasmo polo réxime franquista –do que
sostén que elevou e fortaleceu o status internacional de España– e polo propio ditador, a quen
retrata como o diplomático español máis importante do século XX).
Pollack (1987, 4-16 e 20-21) matiza a apuntada tese da neutralidade franquista oficialmente
proclamada en setembro de 1939: tratouse dunha moi oportuna neutralidade activa guiada (a)
pola necesidade de Franco de significarse no campo internacional como un líder nacionalista e
fascista e (b) pola prudencia necesaria ante, por unha banda, a eventualidade de que o Reich
puidese perder a guerra, e, por outra banda, a debilidade económica e militar de España tras a
Guerra Civil. Esta neutralidade activa transformouse axiña nunha non menos oportuna non
belixerancia acompañada dunha indisimulada simpatía polas potencias do Eixe. A política
exterior española entre 1939 e 1945 foi case sistematicamente favorábel ás potencias do Eixe.
En 1944, con todo, empezou a ser obvio que os aliados ían gañar a contenda, así que Franco
aproveitou a oportunidade de achegarse a eles, mesmo traizoando aliados como Pierre Laval,
quen lle prestara axuda durante a Guerra Civil. Laval buscou refuxio en España, pero Franco
non dubidou en extraditalo a Francia, onde foi xulgado e executado.
En definitiva, e segundo Huguet Santos (2003, 495-496) e Martínez Lillo (2001, 86-91), España
foi oficialmente neutral entre setembro de 1939 e maio de 1940, cando declarou a súa breve
neutralidade vixiada. Xa en xuño de 1940, España adoptou unha postura de non belixerancia
que favorecía as potencias do Eixe nun momento de grandes éxitos militares. A partir de
outubro de 1943, os acontecementos aconsellaron de novo un xiro cara á neutralidade.
623 Ante a situación internacional posterior ao ano 1945, o Estado franquista intentou “definirse”:
entraron en vigor a Ley de Cortes (1942), o Fuero de los Españoles (1945), a Ley de Referéndum
Nacional (1945) e a Ley de Sucesión a la Jefatura del Estado (1947). A Ley de Principios del
Movimiento Nacional non entraría en vigor até 1958, e a Ley Orgánica del Estado faríao en 1967.
624 Gómez Pérez (1976, 113, e, en termos moi similares, 1986, 192) fai unha precisión
importante:
La calificación católicos es ambigua a nativitate, porque todos los ministros de Franco han sido
católicos y la mayoría católicos practicantes. Pero la denominación se ha hecho usual para denominar a un
grupo de personas que provenían de las filas de la Acción Católica y, a la vez, formaban equipo con Martín
Artajo. En el grupo católicos habría que distinguir entre dos personalidades aisladas (Ibáñez Martín, que se
814