O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

década dos anos noventa do século XX, tamén a ideoloxía (“tan popular como
efémera”) da fin da historia 324 –“que implica necesariamente a fin dunha das
súas facetas máis características, a ideoloxía”– e mais o pensamento único
neoliberal 325 contribúen “ó declive do interese pola ideoloxía”.
Con todo, Giner (2001, 291) conclúe:
É comprensible que non sexan poucos os sociólogos que presentaron
obxeccións á noción de ideoloxía. Non fai falta ser un desertor ou un crítico das
correntes ideolóxicas principais para ter dúbidas sobre a noción. Resulta totalmente
englobadora, e un uso descoidado pode levar ó reduccionismo, como soe ser o caso
dos que sendo partidarios dela, ven todos os fenómenos culturais como expresións
ideolóxicas. A ideoloxía tende a politizar a teoría e a análise. Ás veces escurece a
verdade que está supostamente revelando. Fronte a estas e outras dificultades o
problema segue sendo implantar outra noción ou nocións que resultan máis eficaces e
convincentes. Unha rexección categórica creará máis dificultades que aceptala como
unha utilidade máis para os nosos propósitos.
Un réxime sen ideoloxía: a recepción de Geiger en Linz
Como puidemos ver no capítulo 4, un dos puntos máis débiles do modelo de
Linz é a negación da ideoloxía como elemento constitutivo dos réximes
autoritarios, así como o conseguinte recurso ao concepto de mentalidade de
Geiger. 326 Dijk (1998, 210) concede que o puro abuso de poder non precisa
sempre de prácticas sociais (discursivas) de lexitimación; pero a operación de
manter intacto o sistema de dominación non pode levarse a cabo sen un
sistema de crenzas que permita coordinar as prácticas sociais. Pérez-Agote
(2003, 219, e, de novo e case literalmente, 2008, 107) exprésao claramente
verbo do caso español:
Es evidente que el régimen franquista como tal no tuvo una específica, nueva y
sistematizada ideología, pero de ahí a afirmar, como hace Linz, que no tuvo ideología
va un salto demasiado largo. [...] desde el principio hasta el final la religión y la Iglesia
católica española jugaron un papel fundamental en el contenido simbólico del régimen.
Este acaba entroncado en la vieja tradición española de amalgama de la Iglesia y el
Estado. El franquismo fue una nueva restauración del orden tradicional.
212