O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

de cada un dos campos, das posicións máis centristas. En definitiva, afastouse
a perspectiva dunha Constitución imposta ou dotada dunha forte orientación
ideolóxica.
Coa fórmula consociacional abordáronse varios problemas e
estabelecéronse as regras de xogo que ían rexer no futuro: (a) A política fronte
á crise económica acordouse nos pactos da Moncloa de setembro de 1977. 341
(b) A cuestión “rexional” atopou a súa solución na aplicación xeral da fórmula
estatutaria a todas as “rexións”, no canto de limitala ao País Vasco e a
Cataluña. (c) Finalmente, chegouse aos acordos constitucionais, que, dada a
importancia dos poderes fácticos, garantían a economía capitalista e a posición
especial da igrexa católica e das forzas armadas.
Este modo de realizar a transición provocou un alto grao de continuidade
material e persoal do poder xudicial, dos servizos de intelixencia, da policía, da
burocracia e mais do exército –que aceptou o novo réxime con reticencias e
levado pola lealdade ao rei–, é dicir, daqueles grupos que ocuparan posicións
chave no aparato estatal do réxime de Franco.
O consenso –xunto coa natureza inclusiva do novo réxime– tivo a virtude
de paliar en parte a debilidade inherente ao réxime constitucional: (a) os
partidos e mais os seus dirixentes lexitimáronse grazas ao consenso, e (b) o
novo pragmatismo produciu hábitos democráticos de concertación e de
negociación, que substituíron as vellas pautas culturais de intolerancia,
exclusivismo e rixidez.
Porén, Maravall e Santamaría Ossorio (1994, 143) non evitan unha
valoración crítica:
el recurso a la “política invisible” durante el período constituyente, la creciente
monopolización de la vida política por las élites partidarias, la reorientación del conflicto
político hacia la arena parlamentaria, y la desmovilización general que siguió a las
elecciones de 1977, quizás hayan sido sumamente útiles para llegar a una política de
pactos y concertación y para instrumentarla, pero esta estrategia tuvo también efectos
laterales negativos. La afiliación a los partidos se estancó o disminuyó. Las tasas de
abstención electoral crecieron de modo alarmante. Desde 1979 en adelante, el
pesimismo político se volvió desenfrenado.
222