O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

trata sólo de resolver, a través del ingenio del científico, lo que tiene una solución asegurada de
antemano”.
100
Kuhn, 1962, 26-33, 36, 53 e 71.
101
Para unha caracterización da relación entre o vello e o novo paradigma, v. Estany Profitós,
1990, 72: “los dos paradigmas tienen métodos, normas, teorías y lenguajes distintos e incluso
mundos distintos”.
102
Kuhn, 1962, 151-152 e 229-230.
103
En palabras de Fuller (2000, 2): “Kuhn likens the inevitable shift between paradigms to a
religious conversion or a change in worldview, the overall effect of which produces a ‘revolution’
in the science”. Bourdieu (2001, 141) tamén observa que, no modelo kuhniano, a elección entre
paradigmas concorrentes nunha situación revolucionaria está caracterizada pola desaparición
dos criterios transcendentes de racionalidade, o que explica que o novo consenso se constrúa
sobre bases non racionais. Estany Profitós (1990, 86-88) sinala que no modelo revisado de
Kuhn, o novo paradigma triunfa por razóns tales como a súa maior consistencia, simplicidade,
precisión, amplitude ou produtividade. Porén, tamén aquí aparecen dúbidas. Por exemplo, non
é doado definir a simplicidade dunha teoría científica: “la simplicidad como criterio no es válida
si antes no se la define”.
104
Kuhn, 1962, 233 e 303. Tamén Mannheim –como puidemos ver ao comezo deste capítulo–
chega á conclusión de que o antagonismo entre as tendencias de pensamento non pode ter a
súa orixe no obxecto observado, senón na posición do observador na estrutura social.
105
Aquí, Estany Profitós ignora as importantes achegas da socioloxía do coñecemento e da
socioloxía da ciencia que tivemos ocasión de estudar neste capítulo.
106
Para un estudo máis detallado, v. Estany Profitós, 1990, 93-108.
107
Lakatos, 1978, 13-16.
108
Un achegamento detido ao modelo de Laudan atópase en Estany Profitós, 1990, 109-133.
109
Como acabamos de ver, os científicos pertencentes a distintos paradigmas viven en mundos
distintos e non son quen de contrastar os seus coñecementos porque carecen dunha materia
prima e dunha linguaxe comúns (Estany Profitós, 1990, 89-91).
110
A este respecto, Estany Profitós (1990, 113) observa:
Comparando el Modelo [sic] de Laudan con el modelo de Lakatos, es posible que este último
admitiera que la visión del mundo puede influir en la decisión entre tradiciones de investigación –programas
de investigación para Lakatos–, pero lo [sic] consideraría como perteneciente a la historia externa y, por
tanto, como intromisión de elementos irracionales y subjetivos en la decisión entre programas científicos.
Laudan, en cambio, rescata la influencia de la visión del mundo de la historia externa de la ciencia y la
incluye en la historia interna.
111
Laudan, 1977, 18-19, 114 e 116.
112
Laudan, 1977, 10-11, 19-20, 29, 32 e 278. Estany Profitós (1990, 126-127 e 132)
pregúntase: “Laudan dice que, para elegir entre tradiciones de investigación, el primer principio
a tener en cuenta es la consonancia con la visión del mundo más progresiva. [...] Laudan dice
[tamén] que, si el criterio de la visión del mundo no nos da razones suficientes para la elección,
ésta debe hacerse sobre base científica [...]. [...] ¿quiere decir criterios racionales cognitivos,
para distinguirlos de los criterios también racionales pero no cognitivos?” E atopa unha
resposta: “El modelo de Laudan explica cómo pueden ser racionales las actuaciones de los
científicos motivadas por factores externos a la ciencia –por motivos sociales, políticos,
psicológicos, etc.–. Esta es la razón de su distinción entre lo cognitivamente racional y lo
racional a secas [...]. Laudan rescata para la esfera de la racionalidad la historia externa de la
ciencia.”
Almond (1990, 315), pola súa banda, prefire falar de enfoques de investigación e, cando se
refire á produtividade, parece achegarse á tese de Laudan sobre a efectividade da ciencia na
resolución de problemas. En efecto, Almond sostén que o esencial en calquera enfoque de
investigación é a súa produtividade, é dicir, a súa capacidade de xerar formas novidosas de
abordar a súa materia de estudo, de incrementar os coñecementos e a súa fiabilidade e de
modificar os seus conceptos e as súas teorías como consecuencia da experiencia.
113 4
Con todo, e como observa Mannheim (1997 , 46 e 253-254), as ciencias naturais foron
elixidas pola teoría do coñecemento como o ideal ao que debe aspirar todo coñecemento,
porque poden ser illadas, especialmente no seu aspecto cuantitativo, da perspectiva históricosocial
do investigador. Á luz deste ideal, o coñecemento cualitativo só pode ser inferior, porque
contén elementos máis ou menos mesturados coa concepción do mundo do suxeito
cognoscente. Porén, a aplicación dos métodos cuantitativos na ciencia social conduce
gradualmente a unha situación na que o investigador xa non pregunta o que quere saber –xa
769