O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

de cultura europea. Esta composición, aun cuando sacudida por tensiones dialécticas, favoreció una fuerte
impermeabilidad en relación a la situación social general. Se tiene la impresión de que durante los años
1959-1962 los grandes acontecimientos mundiales no encontraron eco adecuado en el seno de este grupo.
925 Sobre esta fase preparatoria, v. Raguer i Suñer, 2006b, 55-56.
926 V. Pérez-Agote, 2003, 227, e Piñol, 1999, 188-189. Berzosa Martínez (2007, 53-54) apunta:
“Como curiosidad, los Obispos de España, por su parte, esperaban se hiciese una nueva
exposición del Derecho Público Eclesiástico acomodándolo a las nuevas exigencias: condenar
la doctrina de la separación Iglesia-Estado, y determinar en concreto cuando ésta se puede
meramente ‘tolerar’”.
927 Sobre a organización dos traballos conciliares, v. Raguer i Suñer, 2006b, 57 e 59-60.
928 Do 11 de outubro ao 8 de decembro de 1962. A segunda sesión comezou o 29 de setembro
e rematou o 4 de decembro de 1963; a terceira sesión tivo lugar entre o 14 de setembro e o 21
de novembro de 1964; a cuarta e derradeira sesión abrangueu o período entre o 14 de
setembro e o 8 de decembro de 1965.
929 Sobre a asemblea durante a primeira sesión do concilio (composición, funcionamento,
grupos ideolóxicos, etc.), v. Raguer i Suñer, 2002 e 2006b, 71-197.
930 Para un achegamento a este incidente, v. González de Mesa, 2000, 48-54. Estes mozos
colocaran dúas bombas en Barcelona en 1962 e puideron ser condenados á pena de morte
pola xurisdición militar, pero finalmente foron condenados a penas de privación de liberdade. O
8 de outubro de 1962, Montini, que cría que as penas impostas foran de morte, envioulle un
telegrama ao ditador –e tamén aos medios de comunicación, que, de feito, foron os primeiros
en recibilo– pedindo clemencia para os activistas. A reacción do Ministerio de Asuntos
Exteriores foi diplomática pero moi dura. Raguer i Suñer (2006b, 205-207) fala dun único
procesado e sinala que a axencia Associated Press difundiu a nova de que a pena imposta era
de morte e que o avogado defensor e outros opositores ao réxime despótico lle pediron a
Montini que interviñese. O relato deste episodio que fai Laboa Gallego (2000b, 379) é inexacto
e non permite comprender o ton sarcástico da resposta diplomática española, xa que non
aclara que os mozos non foron condenados á pena de morte. Pola contra, Montini nunca
intercedeu por Julián Grimau (González de Mesa, 2000, 54-59).
931 Sobre o proceso de elección de Paulo VI, v. López Vidal, 2003, 155-156 e 159-160, e
Raguer i Suñer, 2006b, 202-203. A súa formación francesa, a súa simpatía pola Democrazia
Cristiana e mais a súa imaxe progresista e hamletiana resultaban sorprendentes e irritantes
nas altas esferas franquistas, até o punto de que o Goberno enviou ao rito da súa coroación
unha delegación de segunda orde, presidida polo ministro de Asuntos Exteriores (v. Laboa
Gallego, 2000b, 378, e Raguer i Suñer, 2006b, 204-207). Posteriormente, como relata Meer
Lecha-Marzo (2007, 31-33), as relacións entre o Goberno e Paulo VI foron difíciles. Franco non
renunciou nunca ao privilexio de presentación de bispos, nin sequera cando a Santa Sé lle
ofreceu a cambio unha visita do papa e mais a renuncia ao privilexio do foro. A viaxe do papa
non chegou a producirse. De todos os xeitos, e como recorda Piñol (1999, 236, nota 46), a
“cúpula franquista” tiña unha “visión exagerada acerca del progresismo de Montini”. En
realidade, “el rostro de Montini fue más progresista y hamletiano que su propio comportamiento
y sus tenaces enemigos curiales contribuyeron en parte a crear dicha imagen”.
932 O novo papa non estaba obrigado a continuar a asemblea.
933 En xeral, para este breve achegamento á historia do concilio, v. Alberigo, 2005, 19-70,
Carballo Carballo, 2006, García de Cortázar e Lorenzo Espinosa, 1991 2 , 139-141, Raguer i
Suñer, 2006b, e Röhrich, 2006 2 , 65-67.
934 A infalibilidade do papa en materia de fe e de costumes cando se pronuncia ex cathedra (é
dicir, en nome da comunidade universal cristiá) foi decidida no Concilio Vaticano I (v. Pikaza
Ibarrondo, 2003, 408). Como recorda Alcaina (2006, 63), foi “Pío IX quen, amedrentado polo
racionalismo do seu tempo, acurralado polos exércitos italianos unionistas e obrigado a perder
os seus Estados, forzou a definición dogmática do Primado Universal e a prerrogativa da súa
Infalibilidade no Concilio Vaticano I”. V. tamén Erbacher, 2008, 76-77, e Raguer i Suñer, 2006b,
23.
935 Neste asunto tivo un papel crucial o papa Paulo VI, na “célebre Nota explicativa previa que
mandó se añadiera al texto definitivo de la Constitución Lumen Gentium para tener en cuenta
en la comprensión del cap. III sobre la jerarquía eclesial y que venía a establecer ciertas
acotaciones en el tema de la colegialidad episcopal frente a la potestad del papa” (Tejerina
Arias, 2006c, 17).
936 O autor alude aquí aos pontificados de Pío IX (1846-1878), Pío X (1903-1914), Pío XI (1922-
1939) e Pío XII (1939-1958), aos que é lexítimo achegarse en conxunto na medida en que
855