O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

proteccionistas. E deste proceso de modernización non se afastaron nin a igrexa
católica nin os axentes sociais situados na súa órbita.
Historicamente, e malia a desamortización, unha parte decisiva da riqueza
do país foi propiedade da igrexa católica. En contraposición ás propias
reticencias ideolóxicas, importantes sectores católicos –v.g. os xesuítas–
integráronse nos círculos capitalistas. Entre finais do século XIX e comezos do
século XX culminaron, por unha banda, o proceso de transición cara ao
capitalismo e de recristianización das clases altas, e, por oubra banda, o
proceso, experimentado pola igrexa católica, de aburguesamento e de
integración no capitalismo. Tras o desastre de 1898 –coa conseguinte perda das
expectativas imperiais– desenvolveuse un nacionalismo español impulsado
tamén polo perigo de ruptura da integridade territorial. O nacionalcatolicismo
afastouse do tradicionalismo católico na súa oposición aos nacionalismos
periféricos, que se desenvolvían nun contexto europeo que semellaba serlles
favorábel (Finlandia, Irlanda, etc.), o que os facía especialmente perigosos para
os intereses da coalición socioeconómica defensora dunha concepción unitaria e
indivisíbel de España. De feito, a ideoloxía da integridade territorial española ten
unha etioloxía claramente nacionalcatólica; máis aínda, e como xa apuntamos, a
ideoloxía do nacionalismo unitarista español é o nacionalcatolicismo, que se
insire na corrente das modernas ideas-forza nacionalistas. Durante a Primeira
Guerra Mundial e nos anos da correspondente posguerra, o nacionalismo
empezou a ocupar posicións centrais no campo intelectual español co
fortalecemento do capitalismo, coa cuestión dos nacionalismos periféricos, coa
organización do movemento obreiro e coas consecuencias da revolución
bolxevique. A ditadura militar de Primo de Rivera foi unha representación xa moi
avanzada do nacionalismo español anterior ao franquismo, e contou co apoio da
igrexa e das asociacións católicas. No plano partidario, naceu a dereitista Unión
Patriótica, que, desde os seus postulados nacionalistas e católicos, aspiraba a
ser o partido único da ditadura de Primo de Rivera e contou co apoio inicial da
ACNP. Con algunha excepción –v.g. Unamuno–, a intelectualidade era
ideoloxicamente homoxénea: Eugenio d’Ors, Juan Tusquet e Ramiro de Maeztu,
inicialmente situados na marxinalidade, colocáronse nas posicións dominantes
do campo intelectual do réxime militar. Ramiro de Maeztu, en concreto, acabou
398