O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

ecoñecemento sería prexudicial. O problema, neste caso, é que chega un
momento no que, se os defensores dun determinado punto de vista e dunha
determinada interpretación continúan a desacreditar os dos seus adversarios
por ideolóxicos, póñense na situación de teren que rexeitar o mesmo reproche.
(b) Co concepto total de ideoloxía, pola contra, lévase a cabo unha
análise funcional máis formal, sen referencia ningunha ás motivacións. O que
se realiza é unha descrición obxectiva das diferenzas estruturais entre as
mentalidades que operan sobre unha base social diferente. Polo tanto,
referímonos á ideoloxía dunha época ou dun grupo histórico-social concreto –
dunha clase, por exemplo– cando estudamos as características e mais a
composición da estrutura enteira do espírito da época ou do grupo. Non hai
aquí, polo tanto, ningún xuízo de valor negativo, ningunha mentira política
consciente.
Pero que elementos conforman a noción de ideoloxía desde unha
perspectiva máis actual? Dijk propón os seguintes: (a) a ideoloxía é un sistema
de ideas –o ideosistema de González Beramendi– e pertence ao campo
simbólico do pensamento e da crenza; (b) a ideoloxía é un fenómeno social, é
dicir, pode estar relacionada con intereses, conflitos e loitas de grupo, o que
explica a atención coa que os sociólogos e os politólogos se achegan a ela; (c)
na actualidade, a ideoloxía tende a ser identificada co discurso, aínda que hai
toda unha serie de prácticas sociais que se consideran como as funcións
primordiais das ideoloxías –o ocultamento, a lexitimación, a manipulación, etc.–
e que, en realidade, son basicamente prácticas sociais discursivas (ou
semióticas, nun sentido máis amplo). A ideoloxía pode así ser definida como a
base das representacións sociais compartidas polos membros dun grupo.
Grazas ás ideoloxías, os individuos poden organizar todas as crenzas sociais
relativas ás cousas que suceden –valoradas como verdadeiras ou falsas,
correctas ou incorrectas, boas ou malas– para actuaren en consecuencia.
Verbo das crenzas especialmente importantes para o grupo, as ideoloxías
fornecen as explicacións e os argumentos favorábeis á orde social e inflúen na
comprensión particular o mundo. 319
207