O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

sociopolíticas e levaron a cabo unha renovación xeracional e mais unha
flexibilización ideolóxica tras o Concilio Vaticano II.
Pese aos enfrontamentos e as presións que houbo ao longo de todo o
proceso de transición, a desafección política da corporación católica non
provocou nunca unha ruptura real entre o Estado e a igrexa española. Os
obxectivos da igrexa, que eran a renuncia a algúns elementos da súa ideoloxía
nacionalcatólica, a deslexitimación e a superación da ditadura e o
atrincheiramento institucional no novo réxime democrático, debían
implementarse de tal maneira que non se puxesen en perigo os intereses
financeiros da corporación católica nin tampouco a súa capacidade de
influencia moral sobre a sociedade. O discurso eclesiástico foi suficientemente
ambiguo como para transmitir a idea –coa que coincide o relato politolóxico
dominante– de que a igrexa estaba situada nunha posición neutral e discreta
en relación cos cambios que estaban a ter lugar no campo político, á vez que
non deixaba de se aproveitar do lugar que lle correspondía ocupar no sistema
institucional da ditadura. De feito, a igrexa non deslexitimou radicalmente a
ditadura no plano ideolóxico, porque comprendeu que para seguir
beneficiándose do seu status de privilexio debía, por unha banda, renunciar á
catolicidade formal do Estado, e, por outra banda, fomentar e controlar un
proceso de readaptación institucional. Así, co propósito de converter España
nunha democracia homologábel cunha aconfesionalidade máis aparente que
real –criptoconfesional, de feito–, a corporación católica converteuse nun dos
grandes protagonistas da transición política, que se desenvolveu de acordo coa
folla de ruta que trazaron, en primeiro lugar, o acordo entre o Estado español e a
Santa Sé do 28 de xullo de 1976, e, en segundo lugar, a Lei para a reforma
política do 4 de xaneiro de 1977. Co acordo de 1976, a igrexa católica
conseguiu neutralizar un importante recurso do xefe do Estado: o privilexio de
presentación de bispos, que lle permitía ao ditador reter a decisión última sobre
a configuración da xerarquía eclesiástica. O Estado renunciou a este privilexio
e desbloqueou así as relacións coa corporación católica.
Atopámonos, en definitiva, con que, mediante esta implementación dos
cambios previstos nuns documentos conciliares que cuestionaban radicalmente
a ditadura, foi precisamente a corporación católica un dos axentes do campo
691