12.04.2013 Views

O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Verbo <strong>da</strong> cuestión educativa, Souto Paz (1999, 440-441) sorpréndese de que os constituíntes<br />

de 1931 prohibisen “la escuela confesional en un país donde la mayoría de la red escolar se<br />

encontraba en manos de órdenes y congregaciones católicas. Tal vez el constituyente<br />

confundió la declaración de que el <strong>Estado</strong> español no era confesional con la reali<strong>da</strong>d social<br />

española, que como demostró la historia no era tan laica como el <strong>Estado</strong> o como quisieron<br />

imaginársela algunos líderes republicanos”.<br />

709 Botti (1993 2 , 33-34) propón agrupar os compoñentes políticos <strong>da</strong> corrente tradicionalista<br />

española en dúas categorías: (a) o carlismo, entendido como un fenómeno complexo que<br />

acadou unha gran relevancia e cuxos sinais de identi<strong>da</strong>de básicas foron a cuestión dinástica, o<br />

antiliberalismo, o anticentralismo de tipo rexionalista e foralista e o integrismo católico; e (b) o<br />

neocatolicismo ou integrismo, que coincidiu no plano ideolóxico-relixioso co carlismo.<br />

710 Piñol (1999, 72) conclúe: “Es ver<strong>da</strong>d que prevaleció, en ocasiones, un laicismo de pacotilla y<br />

que se llegó al sectarismo, pero también lo es que había prevalecido durante déca<strong>da</strong>s un<br />

clericalismo hegemónico”.<br />

Para o período de goberno <strong>da</strong> dereita (novembro de 1933 a febreiro de 1936), v. Cárcel Ortí,<br />

2008, 104-106, Ferreiro Galguera, 2005, 169-206, Lannon, 1990, 216-217, Payne, 210-213, e<br />

Suárez Pertierra, 2001, 82. Durante estes anos suavizáronse as medi<strong>da</strong>s lexislativas e<br />

administrativas contra a igrexa católica, aín<strong>da</strong> que non houbo cambios substantivos en materia<br />

legal.<br />

711 Isto causou preocupación na xerarquía eclesiástica, como observa Callahan (2000, 274-<br />

275). V. tamén Casanova Ruiz, 2006a e 2006c, Ferreiro Galguera, 2005, 215-216, Juliá Díaz,<br />

2006, Lannon, 1990, 236-237, Lombardía, 1987, 87, Martí, 1977, 140-141, Payne, 1984, 217-<br />

218, Raguer i Suñer, 2001, 78, Salas Larrazábal, 1990, 148-149, Tello Lázaro, 1984, 55-56, e<br />

Tusell Gómez, 1997, 7-8.<br />

712 Armero, 1978, 36, e Di Febo, 2007, 61. A propósito <strong>da</strong> actitude inicial do Movimiento<br />

Nacional e <strong>da</strong> igrexa católica neste contexto, Saz Campos (2004, 128) sostén: “No puede<br />

decirse que la cuestión religiosa tuviese una influencia decisiva en el desencadenamiento de la<br />

Guerra Civil. De hecho, muchos de los militares sublevados no eran especialmente católicos ni<br />

hicieron alusión a esta cuestión en sus proclamas iniciales”. Corral (1980, 110) insiste en que,<br />

de feito, “en las primeras proclamas del Movimiento Nacional se partía, como lo hizo el general<br />

Franco, de una separación de Iglesia y <strong>Estado</strong>. Separación que el entonces cardenal primado,<br />

Gomá, traducía, en su informe al entonces cardenal secretario de <strong>Estado</strong>, Pacelli, con el<br />

término «aconfesionali<strong>da</strong>d»”. Saz Campos (2004, 129) entende que a catolización <strong>da</strong> Guerra<br />

Civil foi en gran parte espontánea e se debeu á terríbel persecución que sufriron a igrexa<br />

católica e mais os relixiosos na zona republicana. Sobre as discrepancias entre a igrexa<br />

católica e as diferentes organizacións políticas progolpistas, v. Linz, 1993, 11-15, que nos<br />

sorprende cunha categórica alusión a unha discuti<strong>da</strong> “hostili<strong>da</strong>d del Vaticano hacia el nazismo”.<br />

713 Blázquez, 1991, 35. Para Tello Lázaro (1984, 56-60 e 74), a “transformación de la guerra civil<br />

en cruza<strong>da</strong> religiosa” debeuse (a) a que os golpistas non pensaran inicialmente nunha guerra de<br />

longa duración, para a que eran precisos uns apoios sociais diversos cuxo mínimo denominador<br />

común ideolóxico era o catolicismo; e tamén (b) a que a propia igrexa católica estaba interesa<strong>da</strong><br />

en aparecer como o único axente capaz de unificar ideolóxica e politicamente as forzas<br />

agrupa<strong>da</strong>s ao redor dos militares sublevados. Cárcel Ortí (2008, 398) insiste nesta idea: “El [...]<br />

Movimiento Nacional, en el que intervenían diversas fuerzas políticas que fácilmente podían<br />

contrarrestarse y hasta enfrentarse por razones económico-sociales, encontró su mayor cohesión<br />

y su máxima fuerza en la declaración episcopal [a carta colectiva de 1937]. El catolicismo era<br />

to<strong>da</strong>vía una fuerza aglutinante de la máxima importancia”.<br />

714 Esta é unha cuestión na que a maior parte dos autores se amosan de acordo. V. Berzosa<br />

Martínez, 2007, 100, Blázquez, 1991, 13 e 35, Callahan, 2000, 274, Ferreiro Galguera, 2005,<br />

216, Iniesta Jiménez, 2002, 34, Lannon, 1990, 236-237, Lombardía, 1987, 87, Martí, 1977, 140,<br />

Martín de Santa Olalla Saludes, 2003, 35, Raguer i Suñer, 2001, 84, e 2006a, 63, Tello Lázaro,<br />

1984, 50 e 54-55, e Tusell Gómez, 1997, 8. Cuenca Toribio (1985, 66-67) matiza que, de todos<br />

os xeitos, os golpistas contaban coa complici<strong>da</strong>de <strong>da</strong> igrexa católica, e Lannon (1990, 21 e<br />

223-224) observa sarcasticamente que “la mayoría de los obispos no se sintieron na<strong>da</strong><br />

pesarosos”; Pil<strong>da</strong>in y Zapiain, sendo aín<strong>da</strong> sacerdote, chegara a lexitimar o uso <strong>da</strong> forza<br />

arma<strong>da</strong> para loitar contra as leis inxustas, e non era o único eclesiástico que se dedicaba a<br />

estes exercicios teolóxicos. Raguer i Suñer (2001, 59 e 84) alude a un labor propagandístico<br />

previo <strong>da</strong> igrexa católica, cuxo obxectivo era contribuír á creación dun clima de crispación. A<br />

inmensa maioría dos bispos, que se presentaban como membros dunha igrexa persegui<strong>da</strong>,<br />

826

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!