O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

A ideoloxía como instrumento de lexitimación da dominación política
Seguindo a Eagleton (1995, 21), podemos identificar dous modelos relativos á
ideoloxía: (a) un modelo central de inclinación epistemolóxica –cuxos autores
máis importantes son Hegel, Marx, Lukács e algúns pensadores marxistas
posteriores–, que amosa un interese especial pola noción de ideoloxía como
ilusión, distorsión ou mistificación –é dicir, pola idea do coñecemento
verdadeiro ou falso, real ou irreal–; e (b) un modelo alternativo de inclinación
sociolóxica –do que veremos un exemplo no seguinte apartado deste capítulo–,
fundamentalmente centrado na función social das ideas.
Entre estes dous modelos pivota a herdanza marxista, da que Puente
Ojea (1993 6 , 11-78) ofrece un exemplo actual cando propón acudir ás XI teses
sobre Feuerbach de Marx, nas que se postula que a conciencia é un produto
social. Non é a conciencia a que determina a vida, senón a vida a que
determina a conciencia, porque as representacións e as ideas son unha
emanación directa da actividade material e do comercio material das persoas.
N’A ideoloxía alemá e no prefacio de 1859 á Contribución á crítica da economía
política, Marx é aínda máis claro: os pensamentos dominantes son a expresión
ideal das relacións materiais dominantes (que fan dunha clase a clase
dominante), xa que o modo de produción da vida material condiciona o proceso
da vida social, política e intelectual en xeral. A clase que é a potencia material
dominante da sociedade é tamén a potencia espiritual dominante, de aí que
todas as formas de conciencia atopen a súa explicación xenética na estrutura
socioeconómica. As clases dominantes producen inconscientemente formas de
conciencia falsa que operan como poderosas instancias de conservación dos
seus intereses de clase. En definitiva, as ideoloxías constitúen un sistema
mental orientado polo interese de clase e destinado a disfrazar as relacións
socioeconómicas para preservar a situación favorábel a unha determinada
clase. Todas as clases sociais participan da ideoloxía dominante, pero mentres
que, para as clases dominantes, o seu horizonte utópico funciona como
referencia lexitimadora dos seus privilexios, para as clases dominadas opera
como explicación da súa condición subordinada e como garantía da
expectativa dunha satisfacción final das aspiracións insatisfeitas no presente.
208