O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

Alianza Popular, votou afirmativamente a Lei para a reforma política e gañou un escano por
Pontevedra nas eleccións ás Cortes do 15 de xuño de 1977. En 1978 votou negativamente o
proxecto de Constitución (como nos recordan tamén André-Bazzana [2006, 66], Gunther e
Blough [1980, 81-82], Muniesa i Brito [2005, 74] e Peces-Barba Martínez [1988, 253]). Despois
abandonou Alianza Popular e creou un partido de extrema dereita de moi curta e fracasada
traxectoria. Fundou a revista Razón Española, cuxo actual director é seu fillo, Gonzalo
Fernández de la Mora y Varela, e de cuxo comité de redacción forman parte, entre outros,
Ricardo de la Cierva y Hoces, Francisco Puy e Luis Suárez. Ao contrario que a maioría dos
desarrollistas, Fernández de la Mora non foi nunca membro do Opus Dei; tras o aggiornamento
romano basculou entre a defensa da secularización e a “interiorización de las creencias”
(Fernández de la Mora, 1965, 125-137 e 157) e mais a indignación ante o “engaño a la Iglesia”,
a “demolición del Estado confesional”, a “politización de las tribunas […] eclesiásticas” e o
“error descristianizador”, é dicir, o abandono do “vínculo más poderoso de la unidad política” de
España (Fernández de la Mora, 1987 3 , 26, 29-31, 46, 112 e 181-182).
332 Fernández de la Mora, 1965.
333 Fernández de la Mora, 1965, 2, nota 1, e 30.
334 Fernández de la Mora, 1965, esp. 15-16, 90-92, 108, 115-124, 141-143, 149 e 159.
335 Coherentemente coa súa postura neste tema, á que nos achegamos supra, neste mesmo
capítulo, Puente Ojea (1993 6 , 11-13, e 2003, 228-232) descualifica a tese de Fernández de la
Mora por simplificadora, xa que descoñece que a racionalidade económica capitalista tamén
xerou a súa propia ideoloxía.
336 Ynfante (2004, 29-32) prefire falar de fascismo clerical, cuxo programa se substanciou nun
“Estado de orden, jerárquico, no democrático y «corporativo»”.
337 No capítulo 5 puidemos ver como é propio do repertorio canónico falar de reforma ou de
transformación para describir o proceso de democratización dun réxime personalista. Máis
adiante, no capítulo 17, atoparémonos cun autor non canónico, Vidal-Beneyto, que tamén
utiliza o concepto de autotransformación.
338 Maravall e Santamaría Ossorio aluden aquí ao modelo de democracia consociacional, unha
forma particular de democracia teorizada (e recomendada para os casos das sociedades
plurais) por Lijphart (1977) a partir da tipoloxía dos sistemas políticos de Almond, na que “the
centrifugal tendencies inherent in a plural society are counteracted by the cooperative attitudes
and behavior of the leaders of the different segments of the population. Elite cooperation is the
primary distinguishing feature of consociational democracy” (Lijphart, 1977, 1). As catro
características dunha democracia consociacional son (a) un goberno de gran coalición dos
líderes políticos de todos os segmentos sociais significativos, que estabilizan o sistema porque
se amosan moderados e se comprometen a cooperar para superar as divisións existentes na
base social; (b) a protección dos intereses vitais das minorías a través do veto mutuo; (c) a
proporcionalidade como principio rector da representación política, do acceso á función pública
e da asignación orzamentaria; e (d) un alto grao de autonomía dos segmentos, que implica que
as minorías se autogobernan nas áreas do seu exclusivo interese (o federalismo sería unha
forma especial de autonomía).
Os exemplos máis importantes de experiencias deste tipo son os de Austria, Bélxica, os Países
Baixos e Suíza (co seu Bundesrat de sete membros pertencentes aos partidos máis
importantes e representativos das diferentes linguas e rexións), onde unhas sociedades plurais
(nos planos relixioso, ideolóxico, lingüístico, rexional, cultural ou étnico) se dotaron de sistemas
democráticos estábeis e efectivos. Pola contra, Gran Bretaña implementou o modelo normativo
da teoría democrática, o modelo de “goberno contra oposición”: un executivo cun apoio apenas
maioritario atópase enfrontado a unha ampla pero minoritaria (e polo tanto excluída) oposición.
Este sistema baséase sobre o presuposto da alternancia: a minoría pode converterse en
maioría.
339 Aguilar Fernández (1996a, 316-320) atopa a explicación do éxito da UCD na coincidencia
que se deu entre os desexos de moderación e de prudencia, maioritarios na cidadanía, e mais
o discurso cauto, prudente, tranquilo e estábel do partido, que estaba liderado por un home
carismático e con grandes calidades políticas, que contaba coa confianza do rei, tiña como
núcleo argumental a necesidade de non repetir os erros históricos que conduciran á Guerra
Civil Española e amosaba a súa capacidade de diálogo cos demais partidos. V. tamén García
San Miguel, 1981, 113-120 e 135-141, e Hopkin, 1999 e 2007.
340 Verbo das eleccións fundacionais, O’Donnell e Schmitter ([1986], 101) fan unha serie de
observacións normativas que eles mesmos consideran un tanto paradoxais e, ás veces,
790