12.04.2013 Views

O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

fue uno de los factores que hicieron posible la democracia”. O propio Linz (1992, 450-451)<br />

observa que o “consenso que se fue generando en 1977” sobre a monarquía como forma do<br />

<strong>Estado</strong> excluíu as opcións presidencialista e semipresidencialista e fixo “prácticamente<br />

inevitable” a opción parlamentaria.<br />

266 Linz, Stepan e Gunther, 1995, 87.<br />

267 Huntington, 1970, 8-9 e 24-25, e [1991], 50-51.<br />

268 Á que lle habería que sumar a de Vi<strong>da</strong>l-Beneyto (2007d, 137, 164 e 182), para quen o<br />

modelo predica que a propia evolución do franquismo, baixo a batuta dos grupos sociais<br />

dominantes (que eran tamén os seus beneficiarios), tiña que desembocar, agás imprevistos,<br />

nun réxime democrático. É dicir, que o franquismo, que acabou co caos republicano,<br />

modernizou o país e posibilitou a incorporación a Europa, non foi outra cousa que un<br />

antecedente autoritario necesario <strong>da</strong> democracia.<br />

269 A tese <strong>da</strong> inevitabili<strong>da</strong>de <strong>da</strong> Guerra Civil atopa apoio en autores como Beevor (2006).<br />

270 Saz Campos (2004, 23) observa a este respecto: “No hay una conciencia níti<strong>da</strong>, general y,<br />

en el plano institucional, absoluta de rechazo de la dictadura. Pero es difícil imaginar que una<br />

conciencia democrática, una cultura democrática pue<strong>da</strong> coexistir sin <strong>da</strong>ño con una relativa<br />

ambigüe<strong>da</strong>d respecto de un pasado dictatorial”.<br />

Payne, un autor que, como observa Reig Tapia (2006b), se escora con entusiasmo cara ás<br />

posturas historiográficas máis reaccionarias, asume fielmente e desenvolve con coherencia<br />

ideolóxica os presupostos do modelo segundo intento:<br />

A menudo se ha dicho que Franco y la insurrección de los «nacionales» de 1936 acabaron con la<br />

democracia en España, pero una perspectiva más honesta [sic] de la historia española revelará que el<br />

alzamiento que inició la Guerra Civil fue debido, más exactamente, al fracaso previo de la democracia. [...] Un<br />

estudio objetivo [sic] mostrará que la revolución del 18 de julio no fue un mero rechazo de la república<br />

democrática, sino máis bien una rebelión contra la falta de democracia [sic] y la ausencia de un gobierno<br />

constitucional [sic], que se había convertido en norma. (Payne, 2000, 234.)<br />

O mesmo autor (Payne, 2000, 277) conclúe lapi<strong>da</strong>riamente: “El Caudillo no destruyó la<br />

democracia republicana, porque apenas que<strong>da</strong>ba democracia que destruir”.<br />

Verbo desta cuestión, Reig Tapia (2006b, 243) afirma con contudencia que “el inmediato<br />

antecedente de nuestra actual democracia no es otro que la II República (1931-1936), en lo<br />

bueno y en lo malo. Y [...] la Guerra Civil española (1936-1939) fue la lucha por restaurar<br />

aquella República, con sus errores y con sus aciertos, y no el movimiento revolucionario que<br />

pretendía instaurar unha república popular estilo soviético, que sólo empezaron a establecerse<br />

después de 1945 y dentro de las fronteras y área de influencia del telón de acero”.<br />

271 V. tamén Juliá Díaz, 2002, 60-62, 73-74, 93 e 110-114, para quen (a) nin a socie<strong>da</strong>de<br />

española dos anos <strong>da</strong> II República estaba tan atrasa<strong>da</strong> como se sostén nos modelos canónicos<br />

(se aquela socie<strong>da</strong>de estivese tan firmemente ancora<strong>da</strong> no pasado, como explicar a<br />

proclamación dunha República que só puido ser elimina<strong>da</strong> manu militari?), (b) nin a posterior<br />

ditadura se concibiu nunca como unha etapa cara á democracia (senón como un réxime<br />

destinado a perpetuarse, con algunha reforma, tras a morte do ditador). De feito,<br />

Franco bloqueó el proceso de profun<strong>da</strong>s transformaciones sociales y políticas iniciado en torno a 1910;<br />

exterminó a los dirigentes obreros y campesinos; aniquiló con el silencio, la muerte o el exilio la primera<br />

generación intelectual que había establecido, más que estrechos puentes, espaciosas aveni<strong>da</strong>s con la<br />

ciencia, el pensamiento y el arte europeos. Dejó al país sin pasado en que mirarse, sin un lugar que<br />

reconocer como propio. Hundió a la socie<strong>da</strong>d española en la miseria al arrancarle violentamente sus más<br />

recientes raíces históricas, la memoria de lo que en los años inmediatos había sido.<br />

272 En posíbel alusión a Mayer (1981), quen, en efecto, elabora un modelo –do que o propio<br />

autor sinala a filiación marxista– de trazos intenciona<strong>da</strong>mente forzados como reacción contra a<br />

subestimación do papel <strong>da</strong>s vellas elites á altura de 1914, cando nin o capitalismo nin o<br />

imperialismo aca<strong>da</strong>ran o seu punto culminante. O marco xeral europeo de análise que propón o<br />

modelo non ignora a existencia dunha enorme casuística nacional e rexional –de orde xurídica,<br />

económica, social e cultural–, aín<strong>da</strong> que non a analice polo miúdo. Marxista heterodoxo, Mayer<br />

rexeita o economicismo e o determinismo histórico e sostén que na<strong>da</strong> sucede dun xeito<br />

mecánico, necesario e definitivo. Esta heterodoxia faise evidente cando o autor cuestiona<br />

radicalmente o modelo histórico canónico –marxista e non marxista– que sostén que o<br />

capitalismo se impuxo na Europa occidental e central, como moi tarde, a mediados do século<br />

XIX. Esta imaxe distorsiona<strong>da</strong> nace dunha enorme sobrevaloración <strong>da</strong> veloci<strong>da</strong>de de<br />

penetración <strong>da</strong>s estruturas capitalistas, así como <strong>da</strong> conseguinte redución <strong>da</strong>s clases<br />

historicamente relevantes a dúas: a burguesía e o proletariado. A Revolución Francesa –<br />

consecuencia dunha reacción <strong>da</strong> aristocracia en defensa dos seus privilexios– representou o<br />

comezo do final do Antigo Réxime, pero non o o seu derrubamento definitivo. A vella orde<br />

783

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!