O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

necesitaban eliminar os atrancos constitucionais derivados da falta de liberdade
relixiosa que había en España, 758 onde era preciso que se promulgase unha lei
de liberdade relixiosa, cousa que, efectivamente, sucedeu. Ao comezo da
seguinte década, Xoán XXIII, cun criterio que se revelaría como moi intelixente
desde o punto de vista eclesiástico, decidiu que a súa igrexa necesitaba renovar
a fachada. Para iso convocou o Concilio Vaticano II, que levou a cabo unha
revisión moito máis máis retórica que real, dado que os documentos
promulgados, á vez que lanzaban unha mensaxe liberal-democrática e impuñan
unha renovación litúrxica, reforzaron os fundamentos eclesiolóxicos, así como
toda a dogmática e o estrito ordenamento xerárquico da igrexa católica mediante
a consolidación do enorme poder do papa.
A desorientación e a irrelevancia dos padres conciliares españois durante
o concilio debéronse á súa ríxida instalación no imaxinario nacionalcatólico, que
os afastou da realidade e dos movementos de renovación teolóxica que se
estaban a dar noutros países europeos. O episcopado franquista, que recibía as
liñas de conduta directamente da Santa Sé, acolleu con desgusto a novidade
eclesiolóxica da creación da conferencia episcopal: os seus primeiros dirixentes
foron persoas tradicionalistas que desnaturalizaron a función modernizadora do
novo órgano e impediron unha revisión da herdanza nacionalcatólica a través da
apertura aos novos movementos teolóxicos e eclesiolóxicos. Ao tempo, porén, a
clandestina democracia cristiá española, así como algún prelado xa emancipado
da doutrina nacionalcatólica –como Vicente y Tarancón–, recibiron o legado
conciliar como un poderoso instrumento para superar a ditadura e instaurar unha
democracia homologábel.
A partir deste momento, a igrexa católica decidiu lanzarse a unha
paulatina operación de despegue, típica da multisecular tradición de oportunismo
político 759 e de ambigüidade ideolóxica que a caracterizan. Como demostran a
asemblea conxunta de bispos e sacerdotes de setembro de 1971 e mais o
documento de 1973 La Iglesia y la comunidad política 760 , a igrexa católica,
forzada pola revisión conciliar, polo esgotamento físico do ditador, pola fatiga
ideolóxica da ditadura e pola presión social, comezou a distanciarse dun réxime
franquista que non semellaba estar en condicións de sobrevivirlles aos desafíos
dos novos tempos. Pero, á vez que perseguía a superación da etapa de
458