12.04.2013 Views

O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

con ello, que lo más significativo de nuestra Transición, como de muchas otras, fue, como he escrito en<br />

diversas ocasiones, la notable extensión y el extraordinario vigor y persistencia de las acciones ciu<strong>da</strong><strong>da</strong>nas<br />

en favor de la democracia precisamente cuando prevalecía el reflujo del compromiso público y del<br />

militantismo político.<br />

Acciones que tenían su origen en la socie<strong>da</strong>d civil y que eran en cuanto a sus formas y a las<br />

mo<strong>da</strong>li<strong>da</strong>des de su intervención de una gran pertinencia y eficacia: asociaciones de barrio, encierros en las<br />

iglesias, comisiones de vecinos, senta<strong>da</strong>s universitarias, grupos de profesionales, concentraciones pacíficas,<br />

comités de soli<strong>da</strong>ri<strong>da</strong>d, conciertos y recitales, manifestaciones de masa, servicio de ayu<strong>da</strong> a los presos y a<br />

sus familias, etc. Trama de movilización ciu<strong>da</strong><strong>da</strong>na que escapaba al control de los aparatos de los partidos<br />

políticos, y a la que, en consecuencia, pusieron abruptamente fin en el otoño de 1976.<br />

O mesmo autor (Vi<strong>da</strong>l-Beneyto, 2007d, 165), conclúe: “La movilización ciu<strong>da</strong><strong>da</strong>na en la España<br />

de los años 72-77, tan notable si la comparamos con la apatía política que regía en ese tiempo<br />

en las democracias occidentales, y tan patente para quienes la vivimos de cerca, ha sido y<br />

sigue siendo, obstina<strong>da</strong>mente, nega<strong>da</strong> por casi todo el mundo”.<br />

881 No relato canónico soen disimularse <strong>da</strong>tos sorprendentes como o que achegan Powell<br />

(1996, 309) e García Abad (2004 7 , 188-190) a propósito <strong>da</strong>s preferencias parti<strong>da</strong>rias do<br />

monarca durante a transición. O 22 de xuño de 1977, unha semana despois <strong>da</strong>s eleccións ás<br />

Cortes, Juan Carlos I solicitoulle por carta a un autócrata, o seu “querido irmán” o xa de Persia,<br />

10 millóns de dólares para a UCD (as traducións inglesa e española <strong>da</strong> carta aparecen en<br />

García Abad, 2004 7 , despois <strong>da</strong> páxina 201). O xefe do <strong>Estado</strong> estaba moi preocupado polos<br />

resultados obtidos polo PSOE, que eran mellores do que esperaba e que valoraba como moi<br />

perigosos para a seguri<strong>da</strong>de do país e para a institución monárquica. O rei laiábase de que<br />

unha parte do electorado non era consciente de que o PSOE era un partido marxista, e cría<br />

que había que apontoar a monarquía e estabilizar o país apoiando a consoli<strong>da</strong>ción <strong>da</strong> UCD.<br />

Nunha obra anterior publica<strong>da</strong> en español, na que afirma que as “nuevas circunstancias [tras a<br />

celebración <strong>da</strong>s eleccións] exigían, entre otras cosas, la más estricta neutrali<strong>da</strong>d política del rey<br />

y de su Casa” (Powell, 1991, 240), Powell non mencionou este episodio, quizais porque aín<strong>da</strong><br />

non o coñecía. En efecto, a carta do monarca saíu á luz pública en 1991, nun libro do antigo<br />

xefe <strong>da</strong> casa do xa. Coa súa extravagante petición de financiamento para un partido político, o<br />

rei, desde logo, non mantivo precisamente unha actitude de estrita neutrali<strong>da</strong>de, e a súa (real<br />

ou finxi<strong>da</strong>) valoración do PSOE, feita en nome na<strong>da</strong> menos que <strong>da</strong> civilización occidental,<br />

resulta sorprendente.<br />

882 Vi<strong>da</strong>l-Beneyto, 2007d, 11-12. Evidentemente, desde a posición canónica deféndese a tese<br />

contraria: “nuestro régimen está también basado, aunque no se haya dicho de forma<br />

suficientemente explícita, en la negación de la dictadura” (Aguilar Fernández, 2007b, 68).<br />

883 Este é un aspecto no que se detén Castro Berrojo (2007). O culto aos caídos –sobre todo<br />

aos militares e aos políticos mortos na guerra, como José Antonio Primo de Rivera, o fun<strong>da</strong>dor<br />

<strong>da</strong> Falange– foi un poderoso elemento simbólico que o réxime despótico franquista utilizou<br />

para influír dun xeito decisivo na mentali<strong>da</strong>de colectiva de varias xeracións de españois. Unha<br />

ampla batería normativa facilitou as cerimonias funerarias e fomentou a inserción laboral dos<br />

mutilados de guerra, así como dos excautivos e dos excombatentes. Proliferaron os<br />

monumentos en lembranza dos caídos e <strong>da</strong>s súas fazañas, que tamén marcaron a toponimia e<br />

os nomes <strong>da</strong>s vías e dos edificios públicos, así como os contidos educativos e as efemérides.<br />

A ditadura tamén cultivou a memoria dos vencidos, pero neste caso para perseguilos. En<br />

resumo:<br />

Los sublevados de 1936 cultivaron la memoria de sus caídos desde el primer momento, dándole<br />

amplia proyección social y reflejándola en monumentos, ceremonias y efemérides que la afianzaron durante<br />

generaciones. A la vez, la consideración de los leales a la República como anti-España llevaba a excluirlos<br />

de cualquier tratamiento conmemorativo, si no era para ponerlos como ejemplo de lo que no se podía ser o<br />

hacer, llegándose al extremo de prohibir el luto a los familiares de las víctimas. (Castro Berrojo, 2007, 310.)<br />

884 Pode ser interesante complementar esta crítica cun achegamento máis estritamente<br />

xurídico. Así, Martín Pallín (2007, 42 e 44) puntualiza que os militares sublevados en xullo de<br />

1936 cometeron un delicto de rebelión militar: “Es evidente que el paso del tiempo consoli<strong>da</strong><br />

algunas situaciones jurídicas anormales o inicialmente ilegales pero la legitimación por<br />

prescripción, de un golpe militar no tiene parangón en la Historia”. Aqueles militares rebeldes<br />

limitaron as fontes do dereito aos bandos de guerra, o que explica os consellos de guerra<br />

sumarísimos e sen garantías procesuais típicos do bando nacionalista.<br />

885 Espinosa Maestre (2008), en cambio, entende que o “objetivo de este llamado movimiento<br />

por la memoria no es descubrir ni mucho menos castigar a los responsables de los crímenes<br />

cometidos […]. En reali<strong>da</strong>d se persiguen tres fines: identificar a to<strong>da</strong>s las personas<br />

desapareci<strong>da</strong>s a consecuencia de la represión franquista, facilitar a sus familiares el acceso a<br />

849

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!