O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

Aproximación diacrónica: unha división do franquismo en etapas
No capítulo 13 puidemos ver como Morodo (1984, 47-72) propón dividir a
historia do réxime despótico franquista en tres etapas: (a) a da ditadura
constituínte (durante a Guerra Civil), (b) a da cristalización institucional (entre
1939 e 1947) e (c) a da evolución institucional. Se o que nos interesa agora é
unha análise do fenómeno clientelar que se deu entre a igrexa católica e as
elites franquistas, debemos partir, de acordo con Riezu Martínez (1996, 280-
282), dunha nova división da ditadura en distintas etapas.
A primeira sería a etapa de identificación, entre 1939 e 1953, que se
correspondería coa etapa de ditadura constituínte e coa primeira parte da etapa
de cristalización institucional das que fala Morodo. Neste momento
predominaron as ofertas da eficaz estrutura eclesiástica, que facilitou a
organización inicial do réxime. A igrexa católica utilizou nas relacións a vantaxe
que lle proporcionaba a súa capacidade de dotar o franquismo de lexitimidade
ideolóxica. A cambio desta lexitimidade, a igrexa católica conseguiu acceder ás
posicións de dominación do campo político. Esta etapa non estivo libre de
tensións entre o Goberno e a igrexa católica. O executivo seguía a considerar
vixente o concordato de 1851 –o período republicano non fora máis que unha
paréntese desgraciada–, 744 que prevía un sistema de presentación de bispos 745
moi pouco atractivo para a Santa Sé. Só o 7 de xullo de 1941, coincidindo co
afastamento do poder político dos elementos máis filonazis e menos clericais,
se puido asinar un convenio entre o Estado e a Santa Sé 746 que foi habilmente
negociado por Roma aproveitando a torpeza do ministro Serrano Suñer. 747 No
convenio recoñecíase o catolicismo como relixión única, prevíase a inmunidade
xurídica do clero, posibilitábase o control eclesiástico sobre o ensino 748 , a
prensa e as publicacións, restaurábase o sistema de presentación de bispos
(cunha nova regulación menos onerosa para a igrexa católica: de feito,
equivalía a un dereito de veto do Estado) e facíanselle unhas importantes
cesións de soberanía á Santa Sé. Logo, como xa vimos supra, houbo unha
ampla lexislación favorecedora do atrincheiramento institucional da igrexa
católica en materias como o acceso da xerarquía eclesiástica ás Cortes, ao
442