O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

noso traballo. Esta definición será a que nos permita “conseguir que la
investigación pueda juzgarse en sus propios términos, y no en los de
observadores ajenos a ella”. Víctor Reina (1987, 123) é un dos poucos autores
que alude a este problema: “La primera dificultad con que siempre tropezamos
cuando queremos acotar la actividad eclesiástica para ponerla en relación con
el orden temporal y político proviene de la misma polivalencia del término
«Iglesia católica»”. Neste sentido, e desde unha perspectiva politolóxica,
Barreiro Rivas (1999b, 47, nota 1) observa que o que se precisa para levar a
cabo “un análisis del comportamiento institucional de la Iglesia española” é
unha definición que non resulte inoperante por mor da súa amplitude. En xeral,
é moi difícil atopar na literatura unha definición deste tipo, e algún autor, como
Ibán (1987, 7), mesmo afirma que definir a igrexa católica “es actividad a la que
renuncié hace mucho tiempo por considerarla imposible”. Un repaso dalgúns
dos textos máis importantes da propia igrexa revela o uso masivo dunha
terminoloxía de difícil transmisión intersubxectiva fóra das coordenadas da fe
relixiosa. 493
Este empeño católico en espiritualizar e despolitizar a súa natureza é
relativamente recente. Entre a segunda metade so século XIX e o Concilio
Vaticano II, a igrexa católica autodefiniuse como sociedade perfecta ou
sociedade xurídica perfecta de acordo cunha tradición contrarreformista
inventada no século XVI; polo tanto, estaba dotada dos poderes lexislativo,
executivo e xudicial, e equiparábase co Estado. Esta eclesioloxía
fundamentalmente xurídica e xerárquica permitíalle á igrexa católica chegar a
pactos co Estado –outra sociedade perfecta–, como sucedeu en España co
concordato de 1953. Foi no Concilio Vaticano II cando a igrexa intentou superar
o xuridicismo da súa autodefinición empregando unha linguaxe máis bíblica e
patrística. 494
Quizais o autoconcepto eclesiástico actual máis utilizábel na ciencia
social sexa o de sociedade dotada de órganos xerárquicos e gobernada polo
sucesor de Pedro e polos bispos, que podemos deducir dos seguintes
fragmentos: (a) “la Iglesia es en Cristo como un sacramento o señal e
instrumento de la íntima unión con Dios y de la unidad de todo el género
humano” (Concilio Ecuménico Vaticano II, 1964, punto 1); 495 (b) “Cristo,
325