Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

63 — MEYYİT İÇİN İSKÂT
(Nûr-ül-îzâh)da ve bunun (Tahtâvî) hâşiyesinde ve (Halebî) ile (Dürr-ül-muhtâr)da,
nemâzların kazâsı sonunda, (Mültekâ)da ve (Dürr-ül-müntekâ)da ve (Vikâye)de,
(Dürer)de ve (Cevhere)de ve Kâdî-zâdenin (Birgivî vasıyyetnâmesi)
şerhinin sonunda ve başka kıymetli kitâblarda, meyyit için iskât ve devr yapmak,
hanefî mezhebinde lâzım olduğu yazılıdır. Meselâ, (Tahtâvî) hâşiyesinde diyor ki,
(Tutulmamış orucların fidye vererek iskât edilmesi için nass vardır. Nemâz orucdan
dahâ mühim olduğundan, şer’î bir özr ile kılınamamış ve kazâ etmek istediği
hâlde, ölüm hastalığına yakalanmış bir kimsenin, kazâ edemediği nemâzları için
de, orucda yapdığı gibi iskât yapılması için, bütün âlimlerin sözbirliği vardır. Nemâzın
iskâtı olmaz diyen kimse câhildir. Çünki, mezheblerin sözbirliğine karşı gelmekdedir.
Hadîs-i şerîfde, (Bir kimse, başkası yerine oruc tutamaz ve nemâz kılamaz.
Fekat, onun orucu ve nemâzı için fakîri doyurur) buyuruldu). Ehl-i sünnet
âlimlerinin üstünlüklerini anlıyamayan ve mezheb imâmlarımızı da, kendileri gibi
hayâl ile konuşuyor sanan ba’zı kimselerin, (İslâmiyyetde iskât ve devr yokdur.
İskât, hıristiyanların günâh çıkartmasına benziyor) gibi şeyler söylediklerini işitiyoruz.
Bu gibi sözleri, kendilerini tehlükeli duruma düşürmekdedir. Çünki, Peygamber
efendimiz, (Ümmetim dalâlet üzerinde birleşmez) ve (Mü’minlerin güzel
gördüğü şey, Allah indinde de güzeldir) buyurdu. Bu hadîs-i şerîfler, (Berîka)nın
94. cü sahîfesinde yazılıdır ve devr yapmanın elbette doğru olduğunu gösteriyor
demekdedir. Devr yapmağa inanmıyan, bu hadîs-i şerîflere inanmamış olur. İbni
Âbidîn, vitr nemâzını anlatırken, (Dinde zarûrî olan, ya’nî câhillerin de bildikleri
icmâ’ bilgilerine inanmıyan kimse, kâfir olur) buyuruyor. (İcmâ), müctehidlerin
sözbirliği demekdir. İskât, günâh çıkartmağa nasıl benzetilebilir? Papaslar, günâh
çıkartıyoruz diyerek, insanları soyuyorlar. Hâlbuki, islâmiyyetde din adamları
iskât yapamaz. İskâtı yalnız ölünün vasîsi, vasıyyeti yoksa, vârisi yapabilir ve
para din adamlarına değil, fakîrlere verilir.
Bugün, hemen her yerde, iskât ve devr işleri islâmiyyete uygun yapılmamakdadır.
İslâmiyyetde iskât yokdur diyenler, böyle söylemeyip de, bugün yapılmakda
olan iskât ve devrler islâmiyyete uygun değildir deselerdi, çok iyi olurdu. Biz de
kendilerini desteklerdik. Böyle söylemeleri ile, hem korkunç bir tehlükeye düşmekden
kurtulurlardı, hem de islâmiyyete hizmet etmiş olurlardı. İskât ve devrlerin
nasıl yapılacağı İbni Âbidîn, kazâ nemâzlarının sonunda geniş yazılıdır.
Fâite nemâzları olan [ya’nî özr ile kaçırıp, kazâya kalmış nemâzları bulunan] bir
kimse, bunları îmâ ile de kılmağa gücü yeter iken kılmamış ise, öleceği zemân, keffâretinin
iskât edilmesi için vasıyyet etmesi vâcibdir. Kazâya gücü yetmemiş ise,
vasıyyet etmesi lâzım olmaz. Ramezân-ı şerîfde oruc yiyen müsâfir ve hasta da, kazâ
edecek zemân bulmadan ölürse, vasıyyet etmeleri lâzım gelmez. Allahü teâlâ,
bunların özrlerini kabûl eder. Hastanın keffâretlerinin iskâtı, öldükden sonra velîsi
tarafından yapılır. Ölmeden önce yapılmaz. Diri insanın, kendi için iskât yapdırması
câiz değildir. Şâfi’î (Envâr) kitâbında, (Meyyitin kılmadığı nemâzlar için
fidye vermek, şâfi’î mezhebinde vâcib değildir. Verilirse, iskât olmaz) diyor. Hanefî
âlimlerinden imâm-ı Birgivî “rahmetullahi teâlâ aleyh” (Cilâ-ül-kulûb) kitâbında
diyor ki, (Üzerinde Allahü teâlânın hakkı veyâ kul hakkı bulunan kimsenin,
iki şâhid yanında vasıyyet söylemesi veyâ yazmış olduğunu bunlara okuması vâcibdir.
Üzerinde hak bulunmıyanın vasıyyet etmesi müstehabdır.)
Keffâret iskâti için vasıyyet eden meyyitin velîsi, ya’nî mîrâsını yerlerine sarf için
vasıyyet etdiği vasîsi, vasî yoksa vârisi olan kimse, mîrâsın üçde birinden, herbir
vakt nemâz için ve vitr nemâzı için ve kazâ edilmesi lâzım olan bir günlük oruc için,
birer fıtra mikdârı, ya’nî yarım sâ’ [beşyüzyirmi dirhem veyâ binyediyüzelli gram]
buğdayı fakîrlere [veyâ fakîrlerin vekîllerine] fidye olarak sadaka verir.
– 1019 –