Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

kitâblarında da, birbirlerinden başka üsûller ve cedveller yazılıdır. İkincisinde ayrıca
diyor ki, imâm-ı Ca’fer Sâdık “rahmetullahi teâlâ aleyh” buyurdu ki, her sene
Ramezân-ı şerîfin birinci günü, bir evvelki senedeki Ramezânın birinci gününden
başlıyarak sayılan, haftanın beşinci günüdür.
Aylar
Muharrem
Safer
Rebî’ul-evvel
Rebî’ul-âhır
Cemâzil-evvel
Cemâzil-âhir
Receb
Şa’bân
Ramezân
Şevvâl
Zilka’de
Zilhicce
0
6
1
2
4
5
7
1
3
4
6
7
2
1
4
6
7
2
3
5
6
1
2
4
5
7
2
1
3
4
6
7
2
3
5
6
1
2
4
3
6
1
2
4
5
7
1
3
4
6
7
2
4
3
5
6
1
2
4
5
7
1
3
4
6
5
7
2
3
5
6
1
2
4
5
7
1
3
6
5
7
1
3
4
7
7
1
3
5
6
1
7
2
4
5
7
1
3
4
6
7
2
3
5
Herhangi arabî ayın birinci
gününü bulmak için, 1310 [m. 1893]
senesi, Ebüzziyâ takvîminde diyor
ki, hicrî kamerî sene adedi sekize
bölünür. Bakıyye, İbni İshak
Ya’kûb kindînin yandaki cedvelinde,
birinci satırda bulunup,
bundan aşağıya inince, ay hizâsındaki
rakam, Cum’adan i’tibâren gün
adedi olur.
Ahmed Ziyâ beğin kitâbındaki Uluğ beğin cedveli ve bunun kullanılması, aşağıda
bildirilmişdir.
Herhangi bir arabî ayın birinci gününün hangi gün olduğunu bulmak için muhtelif
usûller vardır. Bunların en sahîhî, Uluğ beğin bildirdiği usûldur. Bu usûle göre,
evvelâ, hicrî senenin birinci ayı olan Muharrem ayının birinci günü bulunur. Muharrem
ayının birinci gününü bulmak için, bilinen hicrî sene sayısı dâimâ 210
adedine bölünür. Bu taksîmin bâkîsinin, ya’nî kalanının birler basamağındaki
(en sağdaki) rakam bâkîden çıkarılır. Kalan sayı birinci cedvelde, birinci sütûnda,
ya’nî bâkî sayısının birler basamağı atılmış hâli sütûnunda bulunur. Buradan sağa
doğru gidilir. Cedvelin birinci satırındaki, birler basamağındaki rakamdan da, aşağı
doğru gidilir. İkisinin kesişdiği yerdeki rakam, pazardan i’tibâren sayılarak, Muharremin
birinci günü olur. Meselâ, 1316 hicrî senesinin Muharremin birinci gününü
bulmak için, 1316 = 6 56 dur. Bâkî [kalan] 56’nın birler basamağındaki 6 rakamı
210 210
56 dan çıkarılınca 50 kalır. Birinci sütûndaki 50’den sağa gidilince, 6 rakamına âid
sütunda 1 bulunur. Sene başının pazar günü olduğu anlaşılır. Herhangi bir ayın birinci
gününü bulmak için, önce bu senenin birinci günü bulunur. İkinci cedvelde,
Muharrem hizâsındaki, ya’nî birinci satırdaki sene başı günü rakamının bulunduğu
sütûnda, aranılan ay hizâsındaki rakam, bu ayın birinci gününün pazardan
i’tibâren sayısı olur. Meselâ, 1316 senesi Ramezân ayının birinci gününü bulalım:
Bu senenin başı pazar günü, ya’nî haftanın birinci günü olduğu için, ikinci cedvelin
birinci satırında 1 rakamının bulunduğu sütûnda, Ramezân hizâsında 6 bulunduğundan,
Ramezânın birinci günü, pazardan i’tibâren altıncı Cum’a günüdür.
– 361 –