Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

se mubâh olan sudan doldurup aldığına mâlik olur. Bunu havuza dökünce, havuzdaki
suya, çocuğun hakkı karışmışdır. Zengin olan anası, babası ve hiç kimse, bu
havuzdan içemez ve kullanamaz. İçebilmeleri ve kullanabilmeleri için, bütün havuzu
boşaltarak, tekrâr doldurmak [veyâ (Mecelle)nin 1128. ci maddesinde bildirilen
(Şirket-i mülk) kısmeti, ya’nî dağılması hükmüne uyularak, havuzdan çocuğun
dökdüğü su kadar su alıp velîsine vermek] lâzımdır. [Böyle yapılması (Bey’ ve
şirâ risâlesi)nin sonunda da yazılıdır. Velî kendisine verilen suyu çocuk için kullanır.
Çocuğun, umûmî çeşmeden alıp getirdiği su da böyledir. Velî, çocuğun malını
kimseye hediyye edemez. Birine hediyye etmek isterse, evvelâ bunun kıymeti
kadar parayı ona hediyye eder. O da, bu para ile çocuğun malını velîsinden satın
alır. Bu para çocuğun olur. Velî, kendi parası ile, çocuğun kullanması için aldığı
şeyleri dilediğine hediyye edebilir. Çocuk malını anasına babasına verse,
bunların mülkü olmaz.]).
İbni Âbidînde diyor ki, (İki imâma göre, sefîh olan ya’nî, nafaka te’mîn ederken,
malını isrâf eden, ya’nî ahkâm-ı islâmiyyenin ve aklın uygun görmediği lüzûmsuz yere
harc eden ve harâmlara sarf eden âkıl ve bâlig kimse de, çocuk gibi, hâkim tarafından
hicr edilir. Fetvâ da böyledir. Lüzûmsuz yere hayra da verse, meselâ câmi’
yapmakda isrâf etse, sefîh olur. İçki, zinâ gibi mal sarfı olmıyan günâhları yapana sefîh
denmez, fâsık denir. Alışverişde fazla aldanan da sefîh sayılır. İslâmiyyetden ayrılmak
için hîle-i bâtıla öğreten hocalar, câhil tabîb ve eczâcılar ve hîleli iflâs yapan
tüccârlar, câhil hâkimler, hîle yapan satıcılar, ihtikâr yapanlar, hicr edilir. İşlerinden
men’ edilir. Câhil, fâsık müftîler de hicr edilir.) (Mecma’ul-enhür)de diyor ki, (İki
imâma göre, borclu, alacaklının talebi üzerine, hicr olunur. Hâkim, borcluyu habs
etdikden sonra, onu hicr eder. Sonra, onun bilgisi ile, onun mallarını satdırarak, nafakası
lâzım olanların nafakasını öder. Geri kalan ile borclarını öder. Parası yetişmezse,
ihtiyâcından fazla olan eşyâsını satar. Bu da yetişmezse, ihtiyâcından fazla
olan binâlarını satar. Fetvâ böyledir). Hicr edilmiş olan, sefîh veyâ iflâs etmiş kimsenin,
nikâhda ve talâkda sözü geçer. Çünki evlenmek masrafı, ihtiyâc eşyâsındandır.
Zekât olarak malının kırkda birini ayırması için, kâdî [ya’nî hâkim], sefîhe malını
teslîm eder. Fekat, bu arada, uygunsuz yere sarf etmemesi için, yanında emîn birini
bulundurur. Hacca gitmesine de mâni’ olunmaz. Yol parasını isrâf etmesin diye,
emîn birine teslîm olunur. Baba, ced, çocuğa velî olur, sefîh adama olmaz.
Reşîd olmıyan çocuk, bâlig olunca, malını kullanmağa hak kazanır. Fekat, rüşdü
ya’nî sefîh olmadığı görülmezse, yirmibeş yaşına kadar, malı kendine verilmez.
İki imâma ve üç mezhebe göre, rüşdü görülmedikce, ihtiyârlasa dahî, malı verilmez.
Malında tesarrufu, hâkimin izn verdiği kadar sahîh olur. Bir kimse reşîd olduğunu
söylese, alacaklıları da, sefâhetden kurtulmadı deseler, iki taraf da şâhid
gösterse, kâdî rüşdünü kabûl eder.
Oniki yaşını dolduran oğlan ve dokuz yaşını dolduran kız, bâlig olduğunu söylerse,
kabûl edilir. Söylemezlerse, onbeş yaşını doldurunca bâlig kabûl edilirler.
Çocuğun velîsi, üçüncü kısm üçüncü ve dördüncü maddede bildirilmişdir.
Ölüm hastası, küçük çocuğuna bırakacağı malını, bu çocuğun ihtiyâclarına sarf
etmesi için birini vasî ta’yîn edince, çocuk âkıl bâlig oldukda, reşîd olmadıkca, vasîden
malları alamaz. Vasînin, erkek çocuğu nikâh yapmağa hakkı olmadığı gibi,
kız çocukla mahrem olamaz. Evlâdlık edinenlerin, buna dikkat etmeleri lâzımdır.
Ölüm hastası, vasıyyetini yerine getirmek veyâ küçük çocuğuna bakmak için birini
vasî ta’yîn etse, bu da vasî olmağı kabûl etse, hasta öldükden sonra, vasîlikden
vazgeçemez. Yetîm için babasının veyâ ceddinin veyâ hâkimin ta’yîn etdiği vasî,
yetîmi, yalnız malını tasarruf etmek için evlâd edinmiş olur. [Bir adam, bir kızı (Evlâd
edinmek) ile, kendi kızı gibi olamaz. Her zemân kendisine yabancıdır. Büyüdüğü
zemân, onun, elinden, yüzünden başka yerlerine bakamaz ve dokunamaz. Kızın,
bu adamdan da örtünmesi lâzım olur. Bu adam bununla evlenebilir ve oğlu ile
– 899 –