Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

21 — KİRÂ, ÜCRET
İcâre, bir malın, kendini değil de, menfe’atini ya’nî kullanılmasını satmak olup,
kirâya vermek demekdir. Îcâb ve kabûl ile yapılır. Bu satışın semenine (Kirâ, ücret)
denir. Mal sâhibine (Âcir) veyâ (Mûcir), kirâcıya ve işverene, ya’nî ücreti ödeyene,
(Müste’cir), kendi kuvvetini veyâ san’atini kirâya verene, ya’nî çalışan kimseye
(Ecîr) denir. Müste’cir, mûcirin malından, ecîrin de kuvvetinden veyâ san’atinden
fâidelenip, buna karşı ücret ödeyen kimsedir.
(Dürr-ül-muhtâr)da ve (Redd-ül-muhtâr)da diyor ki, bir mal, şer’an ve aklen
nerede kullanılabilirse, o maksadla kullanmak için kirâya verilir. Kumaşı, ev ve mutbah
eşyâsını, süs, gösteriş olarak bulundurmak için; evi, oturmayıp, köleyi, altını,
gümüşü ve otomobili kullanmayıp, başkalarına gösteriş yapmak için kirâ ile almak
fâsid olur. Ücret vermesi lâzım gelmez. Çünki, bu mallar, îcâb eden yerlerde kullanmak
için kirâya verilmemişdir. Bunlar yersiz kullanılsa bile, kirâ vermek lâzım
olmaz. Koklamak için çiçeği, kokan şeyi ve okumak için kitâbı kirâya vermek câiz
değildir. Ücreti ve zemânı söylenerek âriyet vermekle de kirâya verilmiş olur.
Fekat ücreti söylemeden kirâya vermek âriyet olmaz. Fâsid icâre olur.
İcârenin sahîh olması için, ücretin ve menfe’atin bildirilmesi şartdır. Mekânın
ve tarlanın menfe’ati, zemân bildirmekle belli olur. San’at sâhiblerinin, menfe’ati,
zemânı ve işi birlikde söylemekle, nakl vâsıtalarında ise, bu ikiden herhangi
birini söylemekle belli olur. Vakfın, yetîmin, Beyt-ül-mâlın olan tarla, üç seneden,
ev, dükkân ise, bir seneden fazla kirâya verilemez. Uzun zemân kirâya verilmeleri
için, Hanbelî mezhebi taklîd edilmelidir. Fekat, kirâ şartlarının hepsinin Hanbelî
mezhebine uygun olması lâzım olur. Kirâ süresi içinde bozulup telef olan veyâ
kullanırken helâk olan şeyleri kirâya vermek câiz değildir. Meselâ para kirâya
verilmez. Çünki, kullanırken elden gider. Sütü için hayvânı, meyvesi için ağacı veyâ
asmayı, koyun otlatmak için tarlayı, yünü için hayvânı kirâya vermek câiz değildir,
fâsiddir. Altından ve gümüşden zînet eşyâsı süs olarak kullanmak için ve elbise,
kumaş, giymek için kirâya verilir. Kadınlar yalnız zevclerine karşı süslenebilirler.
(Fetâvâ-yı Feyziyye)de diyor ki, (Bey’de olduğu gibi, icâre de, lâzım olmıyan şart
ile fâsid olur. Meselâ, değeri ma’lûm olan malını gemi ile belli iskeleye götürmesi
için, belli ücret ile sözleşirken, gemicinin malın gümrüğünü kendi malından vermesini
şart etmek fâsid olur. Fâsid icârelerde, sözleşilen ücret değil, ecr-i misl verilir.
Bey’de olduğu gibi, icâreyi de ikâle ve fesh etmek câizdir).
Müslimânın [Dâr-ül-islâmda] kâfire ücret ile hizmet etmesi mekrûhdur. İbni Âbidîn
beşinci cild, ikiyüzellibirinci sahîfede diyor ki, (Ücret ile kâfirin şerâbını taşımak,
kilise ta’mîr etmek ve hıristiyana zünnâr gibi küfr alâmetlerini satmak
İmâm-ı a’zama göre câizdir. Müslimân müşterîye mecûsî mesti yapmak veyâ fâsık
elbisesi dikmek mekrûhdur. Çünki, mecûsîye ve fâsıklara benzemeğe sebeb olmakdır).
Kâfir kadının müslimân çocuğa ve müslimân kadının kâfir çocuğa süt anne tutulması
câizdir. [Buradan anlaşılıyor ki, ölümden kurtarabilmek için, müslimâna
kâfir kanı da vermek câiz olur.] Bir menfe’ati, başka cins menfe’at karşılığı kirâya
vermek câizdir. Meselâ evin kirâsı karşılığı olarak tarlayı kirâlamak câizdir. Fekat,
elbiseyi kirâya verip, kirâ olarak başka elbise almak câiz olmaz. Bir yeri, nemâz
kılmak için kirâya vermek câiz değildir. Bunun kirâsını almak harâm olur. Burasını
bir iş yapmak için kirâlamalı ve nemâz da kılmalıdır.
Tahtâvî “rahmetullahi teâlâ aleyh”, (Dürr-ül-muhtâr) hâşiyesi, son cildin sonunda
diyor ki, (Zâlim sultânların uşr olarak milletden alıp kullandıkları malları,
uşr denilse dahî, uşr olmaz. Divândan Câmekiyyelerini almış olurlar, ya’nî, millete
hizmet edenlere, devletin vereceği ücretleri, milletden toplamış olurlar. Bu al-
– 869 –