Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

Siz sadaka [zekât] yimediğiniz için, bundan vermedim dedim. (Bu et Berîre için sadakadır.
Onun bize verdiği ise hediyye olur) buyurdu). Fakîr aldığı zekâtı, zengine
verebilir. Verdiği hediyye olur. Zenginin bunu alması halâl olur. Çünki fakîr kendi
mülkünden vermişdir. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” zengin, fakîr ayırmadan,
herkesin hediyyesini kabûl eder, hepsine, dahâ fazla karşılığını verirdi.) [Velî,
iskât yapamıyacak hâlde ise, o meyyitin iskâtlarını yapmak için yabancı birini
vekîl eder. İskâtları, devri, başkalarına tercîhen bu vekîl yapar].
[İmâm-ı Birgivînin (Vasıyyetnâme) kitâbının sonunda ve bunun Kâdî zâde
Ahmed efendi şerhınde “rahmetullahi teâlâ aleyhimâ” diyor ki, fakîrlerin nisâba
mâlik olmaması şartdır. Meyyitin akrabâsından olsa, câizdir. Fakîre verirken,
(Falancanın şu kadar nemâzının iskâtı için, şunu sana verdim) demesi lâzımdır. Fakîr
de, (Kabûl etdim) demelidir ve altınları alınca, kendinin mülkü olduğunu bilmesi
lâzımdır. Bilmezse, önceden öğretmelidir. Bu fakîr de lutf edip, kendi isteği
ile (Falancanın nemâzının iskâtı için, bedel olarak şunu sana verdim) diyerek
başka fakîre verir. O fakîr de, eline alıp, (Kabûl etdim) demelidir. Alınca, kendi
mülkü olduğunu bilmelidir. Emânet, ödünc gibi alırsa devr kabûl olmaz. Bu ikinci
fakîr de, (Aldım, kabûl etdim) dedikden sonra, (Ol vech ile sana verdim) diyerek
üçüncü fakîre verir. Böylece nemâz, oruc, zekât, kurban, sadaka-i fıtr, adak ve
kul hakları, hayvân hakları için devr yapmalıdır. Fâsid ve bâtıl alışveriş de, kul hakları
içindedir. Yemîn ve oruc keffâretleri için devr yapmak câiz değildir.
Ondan sonra, altınlar hangi fakîrde kalırsa, lutf edip, arzûsu ve rızâsı ile, velîye
hediyye eder. Velî alıp, kabûl etdim der. Eğer fakîr hediyye etmezse, kendi malıdır,
zor ile alınmaz. Velî bir mikdâr altını veyâ kâğıd para veyâ meyyitin eşyâsından
bu fakîrlere verip, bu sadaka sevâbını da meyyitin rûhuna hediyye eder. Borcu
olan fakîr ve bâlig olmamış çocuk devr yapmağa katılmamalıdır. Çünki borclunun,
eline geçen altınlar ile borcunu ödemesi farzdır. Bu farzı yapmayıp, altınları
meyyitin keffâreti için yanındaki fakîre hediyye vermesi câiz olmaz. Devr kabûl
olur ise de, kendisi hiç sevâb kazanmaz. Hattâ günâha girer. Çocuğun da hediyye
vermesi sahîh olmadığı İbni Âbidînde “rahmetullahi teâlâ aleyhimâ” yazılıdır.]
Malı olmıyan meyyit, devr yapılmasını vasıyyet ederse, velînin devr yapması vâcib
olmaz. Meyyitin keffâretlerini iskât edecek kadar malının hepsini, mîrâsın üçde
birini aşmamak üzere vasıyyet etmesi vâcib olur. Böylece, devre lüzûm kalmadan, iskât
yapılır. Üçde biri iskâta yetişdiği hâlde, üçde birinden az malın devr edilmesini
vasıyyet ederse, günâha girer. İbni Âbidîn, beşinci cild, ikiyüzyetmişüçüncü [273] sahîfede
buyuruyor ki, (Küçük çocukları olan veyâ fakîr olup mîrâsa muhtâc hâlde bâlig
çocukları sâlih olan hastanın, nâfile olan hayrât ve hasenâtı vasıyyet etmeyip, sâlih
çocuklarına bırakması dahâ iyidir). (Bezzâziyye)de, hediyyeyi anlatırken diyor ki,
(Malını hayrâta sarf edip, fâsık olan çocuğuna mîrâs bırakmamalıdır. Çünki, günâha
yardım etmek olur. Fâsık çocuğa da nafakadan fazla para, mal vermemelidir.)
Çok sayıda nemâz, oruc, zekât, kurban ve yemîn borcları olup da, bunlar için,
mîrâsın üçde birinden az bir malın devr edilmesini ve geri kalan mal ile, Kur’ân-ı
kerîm, hatm-i tehlîl ve mevlid okutulmasını vasıyyet etmek câiz değildir. Bunları
okumak için para veren ve alan günâha girer. Kur’ân-ı kerîm öğretmek için para
alıp vermek câizdir. Okumak için câiz değildir.
Meyyitin borclu olduğu nemâzları, orucları, vârislerin ve herhangi bir kimsenin
kazâ etmesi câiz değildir. Fekat, nâfile nemâz kılıp, oruc tutup, sevâbını meyyitin
rûhuna hediyye etmek câiz ve iyi olur.
Meyyitin borcu olan haccını, vekîl etdiği kimsenin, meyyitin parası ile kazâ etmesi
câiz olur. Ya’nî, meyyiti borcdan kurtarır. Çünki hac, hem beden ile, hem de
mal ile yapılan ibâdetdir. Nâfile hac, başkası yerine her zemân yapılır. Farz hac ise,
ancak ölünciye kadar hacca gidemiyecek kimse yerine, vekîli tarafından yapılır.
(Mecma’ul-enhür)de ve (Dürr-ül-müntekâ)da diyor ki, (Meyyitin iskâtını defn-
– 1023 –