Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

2 — Harâm olan katlin ikincisi, şebehe olan, ya’nî amd ile öldürmeğe benzeyen
katldir. Katl âletleri ile olmıyan öldürmekdir. Küçük taş, küçük sopa ile döğerek
öldürmek böyledir. Büyük taş, büyük sopa ile öldürmek de, İmâm-ı a’zama
göre, böyledir. Kuyuya atmak, dağdan, damdan aşağı atmak da böyledir. Burada
kaved lâzım gelmez. Büyük günâhdır. Keffâret ve âkılesinin ağır diyet ödemesi lâzım
olur. Şebeh ile öldürmek tekerrür ederse, kâtil öldürülür.
Herhangi bir uzvu yok etmek şebeh sayılmaz. Herhangi bir uzv, nasıl yok edilirse
edilsin, hep amd sayılır. Bunun için, her uzv karşılığında kısâs lâzım olur. Uyuşurlarsa,
kâtilin malından ödenir. Ağır diyet, yüz deve demekdir. Âkıle, kâtilin yakınları
demekdir. Âkılenin bu diyeti üç senede ödemesi lâzımdır. Amd ile öldürmeğe
benziyen katlde ve hatâ ile katlde de, malı [veyâ parasını] âkıle öder.
3 — Hatâ ile, yanlışlıkla öldürmek olup, iki dürlüdür:
a) Kâtilin yanılmasıdır: Bir adamı, av veyâ düşman sanarak, atıp vurmakdır.
b) Mermînin yanılmasıdır: Bir hedefe, bir ava atılan mermînin bir adama gitmesi
veyâ hedefden adama sıçraması ile katldir. Elinden düşen odunun, yükün bir
adamı öldürmesi de böyledir. Hatâ ile katlde, kâtilin âkılesinin diyet vermesi ve
keffâret lâzım olur. Günâhı, birinci ve ikinci katl günâhlarından dahâ azdır.
4 — Hatâya sebeb olan şeyle katldir. Yüksekden üstüne düşerek veyâ uyuyan
kimsenin yuvarlanarak bir kimseyi öldürmesi böyledir. Bunun cezâsı da keffâret
ve diyetdir. Bindiği atın insanı çiğniyerek öldürmesi, [motorlu vâsıtaların çiğnemesi]
de böyledir.
5 — Başka niyyet ile yapılan işin, ölüme sebeb olmasıdır. Mülkü olmıyan yere
kazdığı kuyunun veyâ koyduğu taşın ölüme sebeb olması böyledir. Âkılesinin
diyet vermesi lâzım olur. Keffâret lâzım olmaz. Katl günâhı olmaz. Başkasının mülkünde
kuyu kazmak günâhı olur. Hükûmetin izni ile yapdı ise veyâ kendi mülkünde
yapdı ise veyâ kuyu kazıldığını işitdikden sonra düşdü ise, birşey lâzım gelmez.
İlk dört katlde, mükellef olan kâtil, mîrâsdan mahrûm olur. Beşinci katlde, mahrûm
olmaz.
KAVED KİMLERE LÂZIMDIR? — Kanı harâm olan kimseleri, Dâr-ül-islâmda,
amden öldürene kaved lâzım olur. Ya’nî, kâtil, kısâs olarak öldürülür. Dâr-ülislâmda
mü’minin ve zimmînin kanı harâmdır. Harbînin ve müste’min kâfirin ve
zinâ eden muhsan kimsenin ve mürtedin kanı harâm değildir. Zimmîyi amden öldüren
mükellef müslimâna kaved lâzım olur. Zimmînin malını çalan müslimânın
eli kesilir. Deliyi, hastayı, çocuğu öldürene, a’mâyı, kadını, anasını, babasını, dedelerini
öldürene kaved lâzım olur. Çocuğunu, torununu öldürene kaved lâzım olmaz.
Babanın malından diyet lâzım olur. Çünki amd ile katlde âkılenin diyet vermesi
lâzım değildir. Muhârebede, iki tarafın askeri karışdığı zemân, kâfir sanarak,
müslimânı amden öldürene kaved lâzım olmaz. Keffâret ve diyet lâzım olur. Kâfirler
arasındaki müslimânı hatâ ile öldürene birşey lâzım gelmez. Yılan gibi, öldürmesi
câiz olan bir şekle girmiş cinnîyi öldürmek câizdir. Beyâz olup düz giden
yılan cindir. Bunu öldürmeden önce (Çık, git bi-iznillah) demek iyi olur.
Kaved ya’nî kâtili öldürmek, yalnız kılınc ile veyâ silâh ile yapılır. Başka dürlü
öldürmek câiz değildir. Kuyuya atarak, taş ile ezerek, üzerine hayvân sürerek,
ateşe atarak ve başka şekllerde öldüren ta’zîr olunur.
Mahkeme karâr verdikden sonra, kâtili, maktûlün velîsi öldürür veyâ öldürmek
için, başkasını vekîl eder. Velî hâzır olmadıkca, vekîli öldüremez. Kâtili, bunlardan
başka bir kimse öldürse, bu kimseye kaved lâzım olur. Hatâ ile öldürse, âkılesinin
diyet vermesi lâzım olur.
İki velîden biri kâtili afv etse, ikincisi kısâs yapsa, afv etdiğini işitmemiş ise, birşey
lâzım gelmez. İşitmiş ise, kâtili öldürmesi harâm olduğunu bilerek öldürdü ise,
bu velîye kaved lâzım olur. Harâm olduğunu bilmiyordum derse, diyetini verme-
– 893 –