Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

Farz borcu olanların nâfilelerinin kabûl olmıyacağı, hazret-i Alînin haber verdiği
hadîs-i şerîfde açıkca bildirilmişdir. (Nâfile) kelimesi, farz kelimesi yanında
söylenince müekked sünnetler de dâhildir. Abdülkâdir-i Geylânî hazretlerinin
sözü, bunu gösterdiği gibi, Hanefî âlimlerinin kitâblarında, meselâ (Halebîyi
kebîr)de açıkca yazılıdır.
Ba’zı kimseler de, (Sünnetler yerine kazâ kılınmaz. Çünki, kazâ her vakt kılınabilir.
Fekat, sünnet telâfî edilemez. Sünnet yerine kazâ kılınır demek, sünnetin
ehemmiyyetini anlıyamıyanların sözüdür) diyor. Kazâ her zemân kılınabilir
diyerek, terk edilen nemâzların kazâlarını gecikdirmek yanlışdır. Çünki, kazâ kılmağı
gecikdirmek de, büyük günâhdır. Terk edilmiş sünnetlerin telâfîsi emr
olunmadı ki, telâfîsinin mümkin olup olmadığı söz konusu olabilsin! İbni Âbidîn
dörtyüzotuzüçüncü sahîfede buyuruyor ki, (Vâcib, islâmiyyetin bildirdiği özrlerle
terk edilir. O hâlde, sünnet, islâmiyyetin bildirdiği özrlerle elbette terk edilir).
(Merâkıl-felâh) kitâbında ve bunu açıklıyan (Tahtâvî) “rahmetullahi teâlâ
aleyh” diyor ki, (Sabâh nemâzının farzından sonra, güneş doğuncaya kadar nâfile
nemâz kılmak, tahrîmen mekrûhdur. Sabâh nemâzının sünnetini önceden kılmamış
ise, bunu kılmak da, bu yasağın içindedir. Çünki bu vakt, yalnız farz kılmak
için ayrılmışdır. Ya’nî, farzdan sonra güneş doğuncaya kadar, nemâz kılmayan, hep
farz kılmış sayılmakdadır. Bu ise, sabâh sünneti bile olsa, nâfile kılmakdan dahâ
efdaldir. Fekat, bu zemân içinde kazâ kılmak mekrûh olmaz. Çünki, hükmen farz
kılmış sayılmak, sünnetden efdaldir. Kazâ kılmak ise, hakîkî farz kılmak olup, bundan
dahâ çok efdaldir). Sünnetlerin, nâfile nemâz demek olduğu buradan da anlaşılmakdadır.
Sünnetlerin nâfile nemâz oldukları, bunun için, özrsüz olarak hayvan
üzerinde kılınabilecekleri (Cevhere)de de açıkca yazılıdır.
Aynı sahîfede, (Nemâz vakti daraldığı zemân, nâfile kılmak tahrîmen mekrûhdur.
Çünki, farzın vaktini kaçırmağa sebeb olur. Lâzım olmıyan nemâzı kılarak,
lâzım olan nemâzı kaçırmış olur ki, aklı olanın yapacağı iş değildir. Güneş doğarken
ve tepede iken ve batarken de, nâfile kılmak böyledir. Bu nâfileler, beş vakt
nemâzın sünnetleri ise de, yine böyledir) diyorlar. (Hadîka)da yüzkırkdokuzuncu
sahîfede diyor ki, (Nemâz vakti daraldığı zemân, farzdan evvelki sünneti kılmak,
farzın kazâya kalmasına sebeb olursa, bu sünneti kılmak harâm olur). Dil âfetlerini
anlatırken buyuruyor ki, (Farz olmıyan birşeyi yapmak için farzı terk etmek
câiz değildir).
Birçok Hanefî kitâblarında, meselâ (Dürr-ül-muhtâr), (İbni Âbidîn), (Mültekâ)
şerhi olan (Dürr-ül-müntekâ) ve (Ni’met-i İslâm) kitâblarında diyor ki, (Bir
hâkim, vazîfesini yapmak için ve bir talebe din dersini kaçırmamak için, sabâh
nemâzından başka nemâzların sünnetlerini terk edebilir). Hâkimin vazîfesi,
farz-ı ayn olmadığı hâlde, sünnetleri terk etmek için özr sayılınca, birikmiş kazâları
ödemek, farz-ı ayn iken ve cezâsı pek şiddetli iken, bunları ödemek özr olmaz
mı?
Sünnetleri ve ba’zı nâfileleri kılanlar için, çok sevâb vardır. Fekat bu sevâblar,
kazâsı olmıyanlar içindir. Sevâbları çok diye, nâfilelere devâm edip, kazâları, vakt
buldukça kılmak, doğru değildir. (Rûh-ul-beyân) tefsîrinde, En’âm sûresinin,
yüzaltmışbeşinci âyetinde diyor ki, (Allahü teâlâ kullarını iyi iş yapmağa teşvîk
için, çok sevâb va’d etdi. Çok sevâb verileceğinin bildirilmiş olması, bunların emr
olunan, fekat sevâblarının çok olduğu bildirilmiyen ibâdetlerden dahâ efdal olduklarını
göstermez. Âlimler sözbirliği ile bildirdiler ki, farzlar, vâciblerden ve sünnetlerden
dahâ efdaldir ve sevâbları dahâ çokdur. Nâfile ibâdetler, yapılmamış farzların
yerine geçemez. Nâfile yapmakla farz borcu ödenilemez. Câhiller farzı bırakıp
nâfile ibâdet yapıyorlar. Nâfilelerin sevâbları çok diyerek, böylece farz
borcundan kurtulacaklarını sanıyorlar. Böyle söylemeleri islâmiyyete uygun değildir).
Zerkânî, (Mevâhib) şerhinde diyor ki, (Sünnet yerine farz yapan kazanır.
– 281 –