Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

nın kuzeyinde Esterâbâd şehrinde tevellüd, 796 [m. 1393] da Tîmûr hânın oğlu Mîrân
şâh tarafından, babasının emri ile öldürüldü. Karâmıtî fırkasının döküntülerinden
idi. (Câvidân) adında fârisî büyük bir kitâb yazdı. Burada Kur’ân-ı kerîmdeki
harflere ma’nâlar vererek, kendisinin tanrı olduğunu bildirdi. Bütün dinleri inkâr
ve islâmiyyet ile alay etdi. Talebesinden Şemseddîn adındaki hurûfînin halîfesi
Bâyezîdin talebesinden olan Ferişteh oğlu denilen Abdülmecîd İzzeddîn (Aşknâme)
adı ile, bu kitâbı genişletdi. Kitâblarında dinsizlik, ahlâksızlık olduğundan ve herşeye
halâl dediklerinden gizli tutarlar. (Sır) derler. Tîmûr hân, Fadlullahı öldürtdü.
Tekkelerini dağıtdı. Esterâbâd şehrini yakdı, yıkdı. İslâmiyyeti bu sapıklardan temizledi.
Yavuz sultân Selîm hân, şî’îliğin yayılmasını önlediği gibi, Tîmûr hân da bu
din ve ırz düşmanlarının yayılmasını önleyerek, islâmiyyete çok büyük hizmet etmişdir.
Hurûfîlik sonradan bektâşî tekkelerine yayıldı. Bektâşî adını müslimânlardan
alarak, kendilerine mâl etdiler. 500, 501, 502, 503, 1076, 1101, 1155, 1183.
316 — FAHRÜDDÎN-İ RÂZÎ “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Muhammed bin
Ömer, büyük islâm âlimidir. Tefsîr, kelâm, fıkh, fizik, matematik ve tıb üzerinde
çok kitâb yazmışdır. Tefsîr ve Şâfi’î fıkh âlimidir. Allâme ve şeyh-ul-islâm ismleri
verilmişdir. 544 [m. 1149] de Rey şehrinde tevellüd, 606 [m. 1209] da Hiratda vefât
etdi. 370, 371, 391, 417, 458, 480, 490, 491, 537, 538, 644, 714, 758, 1013, 1014.
317 — FAHR-UL-İSLÂM “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Alî bin Muhammed
Pezdevî, Hanefî fıkh âlimlerindendir. 400 senesinde tevellüd, 482 [m. 1089] de Semerkandda
vefât etdi. Çok kitâb yazdı. 444, 636.
318 — FÂRÂBÎ: Muhammed bin Turhân, felsefeci ve mûsikî üstâdı idi. 259 [m.
873] da Seyhûn nehrine yakın Fârâb kasabasında tevellüd, 339 [m. 950] da Şâmda
vefât etdi. Çok kitâb yazdı. 759, 962.
319 — FÂTİH MUHAMMED HÂN “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Osmânlı pâdişâhlarının
yedincisidir. Halîfe değildi. İkinci Murâd hânın oğlu, ikinci Bâyezîd
hânın babasıdır. 833 [m. 1429] de Edirnede tevellüd, 886 [m. 1481] da Gebzede vefât
etdi. Türbesi Fâtih câmi’i yanındadır. 855 [m. 1451] de pâdişâh oldu. Bosna Herseği
ve birçok yerleri aldı. 857 [m. 1453] Mayıs ayının yirmidokuzuncu Salı günü İstanbulu
Bizans rumlarından alarak, orta çağa son verdi. Ayasofya kilisesini câmi’
yapdı. Kıyâmete kadar câmi’ kalmasını yazılı vasıyyet ve vakf eyledi. Fekat, 1354
[m. 1935] Ramezân ayında müze yapıldı. 1990 Ramezân ayında, bir kısmı ibâdete
açıldı. Ayasofya [Sainte Sophie] câmi’i, İstanbulda, Topkapı serâyı yanındadır. Mîlâdın
325 senesinde, büyük Kostantin tarafından ahşap olarak yapıldığı, Aryüs mezhebinde
olup, 408 de vefât eden Arkadyus zemânında yandığı, bunun oğlu Teodosyusun
yeniden yapdırdığı, Jüstinyanus zemânındaki ihtilâlde yine yandığı, bunun
tarafından şimdiki binânın yapdırıldığı (Kâmûs-ül-a’lâm)da yazılıdır. Justinyanus,
565 de ölmüşdür. Bunun zemânında, zelzelede kubbesi yıkılmış, şimdiki kubbe
548 de yapılmışdır. Şarkdan garba 81, şimâlden cenûba 73, yüksekliği 57 metredir.
Makedonyalı Vasil [Balis I.] ve Roman ve Andronik zemânlarında tâmir edilmişdir.
Fâtih, bir tuğla minâre yapdırmışdır. Serây kapısı köşesindeki minâreyi ikinci
Bâyezîd, diğer iki minâreyi ikinci Selîm hân yapdırmışdır. Şadırvanı birinci
Mahmûd hân, büyük top kandili üçüncü Ahmed hân yapdırmışdır. Bağçesinde, ikinci
Selîmin, üçüncü Murâdın, üçüncü Muhammedin, birinci Mustafânın ve üçüncü
Murâd şahzâdelerinin olarak beş türbe vardır. Kumkapıdaki küçük Ayasofyayı da
Jüstinyanus yapdırmışdır. Sultân Mahmûd türbesi yanındaki kırmızı mermerden
(Çemberli taş)ı büyük Kostantin Romadan getirmişdir. Üzerinde Apolonun heykeli
vardı. Sonra Jülyanus ve Teodosyüs heykellerini koydurdular. Komnus zemânında
yıldırım heykelleri yıkdı, yerlerine haç kondu. Bu da yandı. Demir çemberlerle
bağladılar. Fâtih câmi’i, Yedikule câmi’i, Kireç iskelesi câmi’i, Şehremini câmi’i
ve Rumeli-hisârı, Fâtih sultân Muhammedin türklere bırakdığı yâdigârlarının
en kıymetlilerindendir. Rumeli-hisârı câmi’ini hâcı Kemâleddîn efendi yapdırmış-
– 1099 –