Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

3 — (Deyn-i za’îf), mîrâs, mehr mallarıdır. Nisâb hesâbına katılır. Nisâb mikdârı
teslîm aldıkdan bir yıl sonra yalnız o yılın zekâtı verilir. Elinde nisâb mikdârı
mal da varsa, deynden aldığını, buna katıp, elindekinin bir yılı temâm olunca,
aldığının zekâtını da birlikde verir. Bunun için ayrıca bir yıl beklemez. Kavî ve vasat
deynleri de bir sene geçmeden önce alınca, böylece elindeki nisâba katarak zekâtlarını
birlikde verir. İki imâma göre “rahmetullahi teâlâ aleyhimâ”, her alacak,
nisâb mikdârı ise, alınan mikdâr az ise de, bir yıl geçmişse, zekâtı verilir.
Gayb olmuş, denize düşmüş, gasb olunmuş, gömüldüğü yer unutulmuş mal ve
inkâr olunan alacaklar, tam mülk olmadıkları için, nisâb hesâbına katılmaz ve ele
geçerlerse, önceki senelerin zekâtları verilmez.
Senedli veyâ iki şâhidli olan veyâ i’tirâf olunan alacaklar, iflâs edende ve fakîrde
de olsa, nisâba katılır. Ele geçince, geçmiş yılların zekâtı da verilir.
İHTİYÂC EŞYÂSI — İnsanı ölümden koruyan şeylerdir. Bunların birincisi nafakadır.
Nafaka da üçdür: Yiyecek, giyecek ve evdir. Yiyecek deyince, mutfak eşyâsı
da anlaşılır. Ev demek, ev eşyâsı da demekdir. Binek hayvanı veyâ arabası, silâhları,
hizmetcisi ve san’at âletleri ve lüzûmlu kitâbları da ihtiyâc eşyâsı sayılır.
Hacca gitmek için de, yine bu ihtiyâc eşyâsından fazla parası, malı olması lâzımdır.
Nafaka, kendinin ve bakması vâcib olanların nafakasıdır. Bunların ihtiyâcdan
fazla olanı ve din ve meslek kitâblarından başka kitâbların hepsi, hac parası için
satılır ve kurban, fıtra nisâbına katılır. Fekat, ticâret niyyeti olmadıkça, zekât nisâbına
katılmaz. Hacca gitmek için, oturduğu evden fazla evi satılır. Fekat, bir evin
fazla odaları satılmaz. Oturduğu evini satıp, kirâ ile ev tutmak lâzım değildir.
Hac vakti gelmeden önce, ihtiyâc eşyâsı satın almak câizdir. Hac farz oldukdan sonra,
bunları alarak hac parasını yimek câiz değildir. Önce hacca gitmesi lâzımdır.
İbni Âbidîn haccı anlatırken buyuruyor ki, (Bir senelik yiyecek veyâ parası nafaka
sayılır. Dahâ fazlasını satıp hacca gidilir. Tüccârın, esnafın, san’at sâhiblerinin,
çiftcinin kendi memleketlerinde âdet olan sermâyeleri, hac için ihtiyâc eşyâsıdır.
Kendinin ve bakması kendine vâcib olanların nafakası, bulunduğu şehrin âdetine
ve arkadaşlarına göre hesâb edilir. İyi, temiz ve güzel yimek, giyinmek lâzımdır.
İsrâf da etmemelidir. Kul hakkı, Allahü teâlânın hakkından önce ödenir. Hacca
gitmek için ödünc almamalıdır. Ödemesi muhakkak ise alınabilir).
İhtiyâc eşyâsını almak için ve cenâze masrafının yapılması için ayırdığı para nisâb
hesâbına katılır. Yalnız bu parası bulunan kimse, nisâb mikdârı olduğu günden
bir sene sonra, yine nisâb mikdârından az olmazsa, elinde kalan bu paranın zekâtını
verir. Çünki, zekât, fıtra ve kurban için, ihtiyâc eşyâsına mâlik olmak şart
değildir. Bu eşyâdan elde bulunanı nisâba katılmaz.
Altın ile gümüşün ağırlığı ve ticâret eşyâsının mal oluş kıymeti, nisâb mikdârı
oldukdan i’tibâren, bir hicrî sene, ya’nî arabî sene [354 gün] elde kalırsa, yıl sonunda
elde bulunanın kırkda birini, zekât niyyeti ile ayırıp, müslimân fakîrlere vermek
farzdır. Acele edip, hemen vermek vâcibdir. Özrsüz gecikdirmek mekrûh olur. Verirken
dört mezhebde de niyyet etmek ve zekât olduğunu söylemek lâzım değildir.
Altının nisâbı yirmi miskaldir. Miskal, ağırlık ölçü birimidir. Ağırlık, uzunluk,
hacm, zemân ve kıymet [para] ölçü birimleri, şer’î birimler ve urfî birimler olarak,
ikiye ayrılır: Şer’î birimler, Peygamberimiz “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem”
zemânında kullanılan ve hadîs-i şerîflerde ismleri geçen birimlerdir. Bunlardan
ba’zılarının mikdârları ne kadar olduğunu dört mezheb imâmları farklı bildirmişlerdir.
Urfî birimler, kullanılması âdet olan veyâ hükûmetlerin kabûl etdikleri birimlerdir.
Meselâ, hanefîdeki miskal ile şâfi’îdeki ve mâlikîdeki miskal birbirinden
farklı olduğu gibi, çeşidli urfî miskaller mevcûddur. Hanefî mezhebinde, bir miskal,
yirmi kırâtdır. Bir kırât-ı şer’î, kabuksuz, uçları kesilmiş, kuru beş arpadır. [Ec-
– 295 –