Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

söylediğimiz kadar îmân etmek yetişir.
Tevekkül, ne demekdir? Tevekkül, kalbde hâsıl olan bir hâldir. Tevhîde ve Allahü
teâlânın lutf ve ihsânının pekçok olduğuna îmân etmekle hâsıl olur. Bu hâl,
kalbin vekîle i’timâd etmesi, güvenmesi ve Ona inanması ve Onun ile râhat etmesidir.
Böyle bir insan, dünyâ malına gönül bağlamaz. Dünyâ işlerinin bozulmasından
üzülmez. Allahü teâlânın, rızkı göndereceğine güvenir. Dünyâda, bunun benzeri,
bir kimseye iftirâ edip, mahkemeye verseler, kendine bir avukat tutar. Üç şeyde
avukata güvenirse, bu kimsenin kalbi râhat olur. Biri, avukatın, iftirâyı, hîleyi
iyi bilmesi. İkincisi, bildiğini iyi anlatmak için doğruyu söylemekden çekinmemesi
ve iyi ve açık konuşabilmesi. Üçüncüsü, avukatın, buna acıyıp, hakkı kurtarmağa
cândan uğraşmasıdır. Avukatına, böyle inanır, güvenirse, kendisi ayrıca uğraşmaz.
Sûre-i Âl-i İmrândaki 173.cü âyet-i kerîmenin, (Allahü teâlâ bize yetişir. O,
çok iyi vekîldir) meâlini iyi anlayıp, herşeyi Allahü teâlâ yapar. Ondan başkası birşey
yapamaz diyen, ilminde, kudretinde noksân, kusûr olmadığına ve rahmetinin,
iyiliğinin sonsuz, çok olduğuna inanan bir kimse, Allahü teâlânın fazlına i’timâd
ederek tedbîre, sebeblere güvenmez. Rızk takdîr edilmiş, ayrılmışdır, vakti gelince
bana yetişir der. Allahü teâlâ, bana, kendi büyüklüğüne, merhametine yakışacak
işleri yapar der. Ba’zı kimseler, buna inanır. Ammâ, içinde bir korku, bir
ümmîdsizlik bulunur. Çok kimse vardır ki, birşeye îmân eder, inanırlarsa da, tabî’atleri,
îmânlarına uymayıp, evhâm ve hayâllere uyar. Hattâ bu hayâllerin yanlış
olduğunu bildiği hâlde, yine bunlara tâbi’ olur. Meselâ, tatlı yirken, başka biri
tatlıyı pis birşeye benzetirse yiyemez. Bu sözün yanlış olduğunu, pisliğe benzemediğini
bildiği hâlde, yine yiyemez. Ve meselâ, ölü bulunan bir odada, yalnız yatamaz.
Ölünün taş gibi olup hareket edemiyeceğini bildiği hâlde, yatamaz. Görülüyor
ki, tevekkül için, hem kuvvetli îmân, hem de kuvvetli kalb lâzımdır. Böylece,
kalbinde şübhe kalmaz. İ’timâd ve râhatlık tam olmadıkca, tevekkül tam olmaz.
Çünki, tevekkül, kalbin, her işde, Allahü teâlâya i’timâd etmesi, güvenmesi demekdir.
İbrâhîm aleyhisselâmın îmânı, yakîni tam idi. Fekat kalbinin râhat etmesi için,
(Yâ Rabbî! Ölüleri nasıl diriltiyorsun? Bana göster!) dedi. Sûre-i Bekarada 260.cı
âyet-i kerîmede bildirdiği gibi, (İnanmadın mı?) buyuruldukda, (İnandım. Fekat
kalbim râhat etmek için istedim) dedi. Kalbinde yakîn vardı. Fekat, kalbinin, sükûnet,
râhatlık bulmasını istedi. Çünki, kalbin râhat etmesi, önce his ve hayâle bağlı
olup, sonra kalb de, yakîne tâbi’ olur ve artık açıkdan görmeğe muhtâc olmaz.
TEVEKKÜLÜN DERECELERİ — Tevekkülün üç derecesi vardır:
Birinci derecede olan, gayretli, açık konuşan, cesûr ve merhametli bir avukata
güvenen bir kimse gibidir.
İkinci derecede bulunan kimse, bir çocuğa benzer. Çocuk kendine verilen herşeyi,
annesi gönderdi sanır. Acıkınca annesini arar. Korkunca annesine sığınır. Çocuğun
bu hâli, kendiliğinden olup, başkasının öğretmesi ile, zorla değildir. İhtiyârı
ile değildir. Bu derecede bulunan kimsenin, kendi tevekkülünden haberi olmaz.
Çünki, vekîlini kendinden ayrı bilmez. Birinci derecede bulunan ise, tevekkülünü
bilir ve zor ile, ihtiyârı ile tevekkül eder.
Üçüncü derecede bulunan kimse, yıkayıcının elindeki, ölüye benzer. Kendisini,
Allahü teâlânın kudreti ile hareket eden bir ölü gibi görür. Derd ve acılarla karşılaşırsa,
kurtulmak için düâ bile etmez. Hâlbuki bebek, cânı acıyınca anasını çağırır.
Bu, öyle bir çocuğa benzer ki, annesini çağırmaz. Çünki annesinin, hep ona
bakdığını, imdâdına koşmağa hâzır olduğunu bilir.
Bu üçüncü derecede bulunanların da ihtiyârları ellerinde değildir. Fekat, ikinci
derecedekiler vekîle koşar, yalvarır. İhtiyâr, birinci derecede vardır ve vekîlin
istediği âdetlere, sebeblere yapışmakdır. Meselâ, avukatın âdeti, bu bulunmadıkca
ve dosya hâzır olmadıkca, mahkemeye gelmez ise, bu sebebleri hâzırladık-
– 683 –