Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

Tegannî, müzik üzerinde tâm bilgi edinmek için, Gazâlînin (Kimyâ-ı se’âdet) kitâbı,
birinci rükn, sekizinci aslını terceme etmek, uygun görüldü. (Ahlâk-ı alâ’î) yüzseksenikinci
sahîfesinde ve Zehebînin (Et-tıbbün-nebevî) kitâbının sonunda da tegannî
için güzel ve geniş bilgi vardır. İmâm-ı Gazâlî buyuruyor ki:
İnsanların yüreğinde kalb veyâ gönül denilen bir kuvvet vardır. Çelik, taşa
sürtülünce ateş çıkdığı, [cam veyâ bakelit çubuk, yün parçasına sürtülünce, çubuk
ucunda elektrik hâsıl olup, kâğıd parçalarını çekdiği] gibi, güzel ve âhenkli ses işitmek
de, gönül denilen bu gizli kuvveti harekete getirir. Güzel ses, insanın elinde
olmıyarak, kalbine te’sîr eder. Çünki, kalbin ve rûhun, Arşın üstündeki (Âlem-i
ervâh) ile bağlılığı vardır. Maddesiz, ölçüsüz olan o âlem, hüsn-i cemâl, güzellik
âlemidir. Güzelliğin temeli ise (tenâsüb, uygun, düzgün) olmakdır. Bu dünyâdaki
bütün güzellikler, o âlemin güzelliğinden gelmekdedir. Güzel, düzgün, âhenkli
sesler de, o âleme benzemekdedir. İslâmiyyete uyanların kalbi temiz olur. Kuvvetli
olur. Böyle kalblerin (Âlem-i emr) ile bağlılıkları kuvvetlidir. Bunlara müzik
te’sîr edip, harekete getirir. Böyle olan kalb, bir şeye tutulmuş ise, meşgûl olduğu
şeyi harekete getirir. Rüzgârın ateşi tutuşdurmasına benzer. Kalbde, Allah
sevgisi varsa, güzel ses, bu sevgiyi artdırır. Fâideli olur. Bir kimse islâmiyyete uymaz,
Allahü teâlânın düşmanı olan nefsine uyarsa, kalbi bozulur. Çalgı dinlemek
ve her günâhı işlemek nefsi kuvvetlendirir. Sâlim, temiz kalb müzikden zevk
alamaz. Müzik nefsi kuvvetlendirip, harekete getirip zararlı olur. Kalbde Allah sevgisi
olabileceğini anlamıyanlar, her güzel sese harâm der. Bunlar, insan kendi
cinsini sevebilir. İnsanın kalbi, kendi cinsinden başka şeye bağlanamaz diyerek, Allah
sevgisine inanmıyor. İslâmiyyet, Allah sevgisini emr ediyor denince, bundan
maksad, emrlerini seve seve yapmakdır diyorlar. Güzel ses, kalbe, dışardan birşey
getirmez. Sağlam kalbdeki halâl olan bağı harekete getirir. Hasta olmıyan kalbin
tegannî dinlemesi halâl olur. Kalbde bir bağlılık yoksa, güzel sesden lezzet alması,
kuş sesi dinlemek, yeşillik, akar su, çiçekler seyr etmek gibi olur. Bunları seyr,
göze lezzet verdiği gibi, güzel koku, burna hoş geldiği gibi, lezzetli yemek ağza tatlı
geldiği gibi ve lise bilgileri, fennî buluşlar, akla hoş geldiği gibi, güzel ses de, kulağa
lezzet vermekde olup, onlar gibi mubâh olur.
Kalbi hasta olanın ya’nî Allahdan başka birşeye bağlı olanın, ya’nî sevenin
nefsi azar. Meselâ, yabancı bir kızı veyâ oğlanı ister. Çalgı, müzik dinlediği zemân,
nefsinde onlara kavuşmak arzûsu artar. Kalbi bu yola hareket etdirir. Bunlarla buluşması
harâm olduğundan, her çeşid çalgıyı dinlemesi de, harâma sebeb olur.
Kalbi hasta olmıyan, ya’nî kalbinde yalnız Allah sevgisi bulunan kimse, kız, aşk,
şehvet anlatan sesleri işitince, kalbi bunlardan zevk almaz. Sıkılır. Kalb hasta
ise, bunlardan nefs zevk alıp, kalbi bu yola hareket etdirir. Böyle kimselerin müzik
dinlemeleri harâm olur. Erkek ve kız, bütün gençler böyledir. İslâmiyyetin, sönmesini
emr etdiği nefs ateşini tutuşduran herşey harâmdır. Hasta olmıyan kalbin,
halâl şeylere olan sevgisini, bağını artdıran ve nefsi za’îfleten sesleri dinlemek de,
ba’zı şartlarla mubâh olur.
Hacca gidecek olanın Kâ’be, hac, Mekke, Medîne şarkılarını dinlemesi, askerlerin
harb, kahramanlık şarkılarını dinlemesi mubâh, hattâ sevâb olur.
(Mevâhib-i ledünniyye)de diyor ki, (Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”
Mekkeye girdiği zemân, önünde İbni Revâha beytler okuyarak gidiyordu. Ömer
“radıyallahü anh” bunu görünce, Resûlullahın önünde şi’r okunur mu? diyerek darıldı.
Resûlullah da, Bırak yâ Ömer. Mâni’ olma! Bu beytler kâfirlere, ok atmakdan
dahâ çok te’sîrlidir buyurdu). Buradan anlaşılıyor ki, nefsi azdıran şi’rleri okumak
câiz olmayıp, harbde kâfirlere zarar verici, onları üzücü şi’rleri okumak câizdir.
Günâhları, kusûrları, azâbları anlatan kasîdeleri, ilâhîleri dinliyerek, üzülmek,
tevbeye sebeb olmak sevâbdır. Fekat, ölüme, kazâ kadere karşı üzülmeğe sebeb
– 719 –