Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

Yetmişinci maddede, cemâ’at ile nemâzı anlatırken bildirdiğimiz gibi, imâm
sabâh nemâzını kıldırmağa başlarken gelen kimse, câmi’in dışında veyâ içerde, direk
arkasında sünneti kılar. Sonra imâma uyar. Böyle, cemâ’atden ayrı bir yer bulamazsa,
sünneti cemâ’atin arkasında kılmaz. Hemen imâma uyar. Çünki, cemâ’at
ile nemâz kılınırken, yalnız olarak nemâza başlamak mekrûhdur. Mekrûh işlememek
için, sabâh sünneti terk edilir. (Dürr-ül-muhtâr)ın bu yazısına göre de, sünnetler
yerine kazâ kılmak lâzımdır. Mekrûhdan kurtulmak için, en kuvvetli sabâh sünneti
bile terk edilince, harâmdan kurtulmak için, sünnet elbette terk edilir. Çünki,
sünnet yerine kılınan kazâ nemâzı, insanı büyük günâhdan kurtarmakdadır.
Ba’zı kimseler ve hele, kendilerini din adamı tanıtdıran ba’zı din câhilleri, din büyüklerinin
sözlerini değişdirmeğe kalkışıyor. Fekat, bir şey bilmedikleri için, i’tirâz
olarak, hiçbir kitâba dayanmadan, akllarına geleni söylüyorlar. Kendilerini beğendikleri
için, ulu orta fikrler yürütüyorlar. Meselâ, (Efendim, sünnet yerine farz kazâ
edilmez. Ben, bunu kabûl edemem. Sâatlerce kahvede oturup, boş vakt geçireceğine,
kazâlarını kılsın. Sünnetleri bırakmasın!) diyenler oluyor. Evet (kahvede sâatlerce
oturmasın da, kazâlarını kılsın) sözü doğrudur. Fekat, (kazâlar için sünnetleri
bırakmasın!) sözü doğru değildir. Kazâları kılmamak ve boş vakt geçirmek, büyük
günâhdır. Amma, bu günâhları işleyenin, sünnetler yerine kazâ kılmamasını istemek,
bu adamı üçüncü bir günâha sokmağı istemek olur. Meselâ kazâsı olup da kılmayan
ve boş vakt geçiren bir kimsenin bu günâhlara girdiği için, ayrıca kumar oynamasını
veyâ içki içmesini de istemek gibi olur. Büyüklerimizin (iyi bir işin hepsi yapılamazsa,
hepsi de terk edilmemelidir) sözü meşhûrdur. O hâlde, nemâzlarını özrsüz olarak
kılmamış olan kimse, büyük günâhdan kurtulmak için, sünnetler yerine kazâ kılmak
fırsatını kaçırmamalıdır. Nitekim nemâz kılmayan, orucu da bırakmamalıdır.
(Tahtâvî) “rahmetullahi teâlâ aleyh”, aynı sahîfede diyor ki, (Sabâh nemâzının
sünneti çok fazîletlidir. Bunu kılmak, hadîs-i şerîflerde çok medh edildi. Sevâbı çokdur.
Fekat, sabâh sünnetini bile kılmıyan için, hiç cezâ bildirilmedi. Hâlbuki, sabâh
farzını cemâ’at ile kılmayıp, yalnız kılanın Cehenneme gideceği bildirildi. Demek
ki, cemâ’atin kıymeti, sabâh sünnetinden bile katkat üstündür.)
İbni Âbidîn diyor ki: (Bir kimse, imâma, sabâh nemâzının ikinci rek’atinde yetişirse,
sünneti terk edip, imâma uyar. Çünki sünnet, cemâ’atden hâsıl olan yirmiyedi
farz sevâbından birisine bile yetişemez). En kuvvetli olan sabâh sünneti,
farzı cemâ’at ile kılabilmek için terk edilince, farz için elbette terk edilir. Farz borcu
ile ölmemek için, sünnetleri kazâ niyyetiyle de kılmak lâzım olduğu buradan da
anlaşılmakdadır.
Abdülkâdir-i Geylânî hazretleri, 1313 [m. 1896] yılında Hindistânda basılan (Fütûh-ul
gayb) kitâbının kırksekizinci makâlesinde diyor ki: Mü’minin, en önce farzları
yapması lâzımdır. Farzlar bitdikden sonra, sünnetleri yapar. Ondan sonra, diğer
nâfilelerle meşgûl olur. Farz borcu varken, sünnet ile meşgûl olmak, ahmaklıkdır.
Farz borcu olanın sünnetleri kabûl olmaz. Alî ibni Ebî Tâlib “radıyallahü anh”
bildiriyor: Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” buyurdu ki, (Üzerinde farz nemâzı
borcu olan kimse, kazâsını kılmadan nâfile kılarsa, boş yere zahmet çekmiş olur.
Bu kimse, kazâsını ödemedikçe, Allahü teâlâ, onun nâfile nemâzlarını kabûl etmez).
Abdülkâdir-i Geylânînin yazdığı bu hadîs-i şerîfi şerh eden Hanefî mezhebi âlimlerinden
Abdülhak-ı Dehlevî buyuruyor ki, (Bu haber, farz borcu olanların, sünnetlerinin
ve nâfilelerinin kabûl olmıyacağını göstermekdedir. Sünnetlerin, farzları temâmlıyacağını
biliyoruz. Bunun ma’nâsı, farzlar yapılırken, bunların kemâllerine sebeb
olan birşey kaçırılırsa, sünnetler, kılınan farzın kemâl bulmasına sebeb olur. Farz
borcu olanın kabûl edilmiyen sünnetleri bir işe yaramaz). (Fütûh-ul-gayb)ın bu
şerhi fârisî olup, İstanbulda, Bâyezîd Devlet kütübhânesinde, 3866 numarada mevcûddur.
İbni Âbidîn de, nâfile bahsinde buyuruyor ki, (Hadîs-i şerîfde, (Temâm yapılmamış
olan nemâz, zekât ve başka farzlar, nâfileler ile temâmlanacakdır) buyuruldu.
İmâm-ı Beyhekî, bu hadîs-i şerîf, yapılmış olan farzların içindeki sünnetler noksan
kalırsa, nâfilelerle bu noksanların temâmlanacağını göstermekdedir. Yoksa,
– 278 –