Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

nenlerdir). Sabâh nemâzı kılmadan ve kitâb okuyup birkaç şey öğrenmeden işe gitmemeği
âdet edinmelidir. İhtiyâcı kadar dünyâlık kazanınca, âhıreti kazanmakla
meşgûl olmalıdır. Çünki, âhıret hayâtı sonsuzdur ve ona ihtiyâc dahâ çokdur ve âhıret
ticâretinde iflâs etmek üzeredir. İmâm-ı a’zam Ebû Hanîfenin hocası Hammâd
“rahmetullahi teâlâ aleyh”, ticâret yapardı. Baş örtüsü satardı. Hergün, iki habbe
kazanınca eşyâyı toplar pazardan çıkardı. Büyüklerden ba’zısı dükkâna, haftada
iki gün giderdi. Bir kısmı da, Cum’adan başka hergün gider, öğle nemâzında geri
dönerdi. Bir kısmı nihâyet ikindiye kadar alışveriş ederdi. Hepsi ihtiyâcı kadar kazanınca
câmi’e gider, ibâdetle, ilm öğrenmekle akşamı yapardı.
6 — Şübheli şeylerden kaçınmalıdır. Harâma yaklaşan zâten âsî, fâsık olur.
[Şübhe etdiği şeyleri, Ehl-i sünnet kitâblarından öğrenmelidir. Câhil hâfızlara, hocalara
ve her kitâba güvenmemelidir.] Kalbine sıkıntı getiren şübheliyi almamalıdır.
Zâlimlerle, hîle, hıyânet edenlerle, yemîn ile satanlarla, dükkânında harâm
şey satanlarla alışveriş etmemelidir. Zâlimlere, fâsıklara veresiye satmamalıdır.
Çünki, öldükleri zemân üzülür. Hâlbuki, zâlimler [ya’nî müslimânlara ve islâmiyyete
eli ile, dili ile, kalemi ile zarar yapanlar] ölünce üzülmek günâhdır. Onlara
yardım etmek câiz değildir. Meselâ, din ile alay edenlere, yalan yanlış kitâblar
yazarak dîni yıkmağa uğraşanlara kâğıd satmak günâhdır. Velhâsıl, herkesle
mu’âmele etmemelidir. Doğru insan aramalıdır. Bir zemân vardı ki, bir tâcir, her
istediği ile mu’âmele edebilirdi. Çünki, herkes, alışveriş ilmini biliyor ve bildiğine
göre hareket ediyordu. Sonraları öyle zemânlar geldi ki, birkaç kişi ile mu’âmele
edilemezdi. Dahâ sonraları ise, ancak birkaç kimse ile mu’âmele edilebilir oldu.
Bir zemân gelmek korkusu vardır ki, alışveriş edecek kimse bulunamıyacakdır.
Bunu çok zemân önce, söylemişlerdir. Bizler, belki de, büyüklerimizin korkduğu
o zemâna kaldık. Kim ile olursa olsun, alışveriş edilmekdedir. Câhil hâfızlar,
yangına körükle gidip, (Bugün dünyânın her tarafı böyle oldu. Her yerdeki mala
harâm karışdı. Harâmdan kurtulmak imkânsız oldu) diyorlar. Bu söz, çok yanlışdır.
Hiç de dedikleri gibi değildir. Bunu, bundan sonraki faslda anlatacağız.
7 — Alışveriş yapdığı kimse ile olan sözlerini, hareketlerini, aldığını, verdiğini
iyi ve doğru hesâb etmelidir. Kıyâmetde, bunların hepsinden hesâb vereceğini
bilmelidir. Büyüklerden biri, bir bakkalı rü’yâda görüp, Allahü teâlâ sana ne
yapdı dedi. Önüme ellibin sahîfe koydular. Yâ Rabbî! Bu sahîfeler kimlerindir dedim.
Ellibin kişi ile alışveriş yapmışsın. Her sahîfe, bunların birisi ile olan mu’âmeleni
göstermekdedir dediler. Bakdım, her sahîfede bir kimse ile olan mu’âmelemin
inceden inceye yazılmış olduğunu gördüm, dedi. Bir guruş hîle yapan, bir guruş
hak yiyen, cezâsını çekecekdir ve hiçbirşeyin yardımı olmıyacakdır.
İşte buraya kadar, büyüklerimizin hâllerini ve dînimizin yolunu göstermiş oluyoruz.
Bugün bu yol unutulmuş, bilen de kalmamışdır. Bugün, bunlardan birisini yapana
çok sevâb verilir. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” buyurdu ki, (Bir zemân
gelir ki, o zemânın müslimânları, bugün sizin yapdığınız ibâdetlerin onda birini yaparsa,
âhıretde azâbdan kurtulurlar). Sebebini sorduklarında, (Çünki, sizler hayr işlemeğe
çok yardımcı buluyorsunuz. Onlar yardımcı bulamıyacakları gibi, çeşidli engellerle
de karşılaşacaklardır. Gâfiller, câhiller arasında garîb kalacaklardır) buyurdu.
Bu hadîs-i şerîfi bildirmekden maksadımız, müslimânların, zemânın hâlini görüp,
ümmîdsizliğe düşmemeleri içindir. O hâlde, bu zemânda, yukarıda yazılanların hepsini
kim yapabilir diyerek ye’se düşmek doğru değildir. Ne kadar yapılabilirse çok kâr
olur. Âhıretin dünyâdan dahâ iyi olduğuna inanan kimse, bunların hepsini de yapabilir.
Bunların hepsini gözetmek, yapsa yapsa, insanı fakîr yapar. Sonsuz se’âdete, ebedî
râhatlığa sebeb olacak, birkaç senelik fakîrliğe elbette katlanılır. Nitekim birçok
kimse, birkaç şey kazanmak için, fırtınalı, karlı havalarda, sıkıntılı yolculuklara, bir
rütbeye, dereceye yükselmek için de nice mahrûmiyyetlere katlanıyor. Hâlbuki,
ölüm gelince, bütün kazancları elden çıkmakda, boşuna didinmiş olmakdadırlar.
– 849 – Se’âdet-i Ebediyye 3-F:54