Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

yetde kadın, mîrâsdan hiçbirşey almağa muhtâc bırakılmamışdır. Onun bütün
ihtiyâclarını, kocası, babası, erkek kardeş ve amca gibi mahrem yakınları, çalışıp,
kazanıp, ona vermeğe mecbûr tutulmuşdur. Erkeklerin, bu güc vazîfelerinden
dolayı, mîrâsın hepsini almaları lâzım gelirken, islâmiyyet kadınlara iltimâs ederek,
erkeğe verilenin yarısını da onlara vermekdedir. Erkek, kadına bakmağa
mecbûr, kadının ise, kendine bile bakması lâzım olmadığı hâlde, islâmiyyet kadını
kayırmakda, ona ayrıca mîrâs da vermekdedir. İslâmiyyetde kadınların çok kıymetli
oldukları, buradan da anlaşılmakdadır. Bir kız, (Ben, erkek kardeşim kadar
isterim) derse, mîrâsı altı kısma bölerek, erkek dört kısmı, kız iki kısmı alıp, (Allahü
teâlânın bu emrine râzı olduk) derler. Sonra erkek dört hisseden birini kız kardeşine
hediyye eder.
65 — FERÂİZ HESÂBLARI
Ferâiz problemlerini çözebilmek için, bundan evvelki maddede bildirilmiş olan
on bilgiyi iyi anlamak ve ezberlemek lâzımdır. Kur’ân-ı kerîmde açıkca emr edilmiş
olan, yukarıda, ikinci numarada yazılı, altı farzdan, nısf, rubu’, sümün cinslerine
(Birinci nev’), sülüsân, sülüs ve südüs cinslerine (İkinci nev’) denir. Ferâiz hesâbı
iki kısma ayrılır:
BİRİNCİ KISM: Eshâb-ı ferâiz ve asabe, birlikde mevcûddür. Bu kısmda beş
hâl olabilir:
1 — Nısf, ikinci nev’ ile birlikde bulunursa, mîrâs altıya bölünür. Buna,
mes’elenin [problemin] aslı altıdan oldu denir.
Meselâ, zevc ve iki aded anadan kız kardeş ve bir aded amca varsa, problemin
aslı altıdan olup, zevc üç hisse, anadan iki hemşîre iki hisse alıp, geri kalan bir hisse
amcaya verilir. Bir kadın ölünce dokuzbin liralık mal bıraksa, kadının zevci: 9000
x 3 / 6 = 4500 lira, anadan iki hemşîre: 9000 x 2 / 6 = 3000 lira, amca: 9000 x 1 / 6 =
1500 lira alır. Kız kardeşin herbirine binbeşyüz lira düşer.
İkinci misâl: Zevc, ana ve ced bulunduğu zemân, zevc üç hisse, ana iki hisse alıp,
geri kalan bir hisse dedenin olur.
2 — Rubu’, ikinci nev’ ile birlikde bulunursa, mes’elenin aslı onikiden olur.
Meselâ, zevce ve ana ve iki kız kardeş ve anadan iki kız kardeş bulunduğu zemân,
mîrâs onikiye taksîm edilip, zevceye üç hisse, anaya iki hisse, iki kız kardeşe
sekiz hisse [herbirine dört hisse], ana bir kız kardeşe dört hisse [herbirine ikişer
hisse] verilir ki, hisseler mecmû’u onyedi oluyor. Şu hâlde, mes’elenin aslı onyediye
(Avl) etdi denir ve mîrâs onyediye taksîm edilir.
İkinci misâl: Meyyitin zevcesi, babasının anası ve babadan amcası kaldığı zemân,
oniki hisseden üç hisse zevceye, iki hisse ceddeye ve geri kalan yedi hisse, asabe
olan babadan amcaya verilir.
3 — Sümün, ikinci nev’ ile birlikde bulunduğu zemân, mes’elenin aslı yirmidörtden
olur. Meselâ, zevce, iki kız, ana ve amca bulunduğu zemân, problemin aslı
yirmidörtden olup, [24 x 1 / 8 = 3] üç hisse zevceye, [24 x 2 / 3 = 16] onaltı hisse
iki kıza, dört hisse anaya verilip, geri kalan bir hisse amcanın olur.
İkinci misâl: Zevce, kız, oğul kızı, ana ve kız kardeş bulunduğu zemân, yirmidört
hisseden üç hisse zevceye, dört hisse oğul kızına, dört hisse anaya, oniki hisse
kıza ve geri kalan bir hisse de asabe olan kız kardeşe verilir.
4 — Bir hisse, birkaç kişiye bölünemezse, mes’elenin aslı, bu kişilerin sayısı ile
çarpılarak, mes’elenin yeni aslı elde edilir. Mîrâs, bu yeni asla bölünür.
Meselâ, zevc ve beş kız kardeş bulunduğu zemân, mes’elenin aslı altıdan ise de,
hisselerin toplamı yediye avl ediyor [ya’nî hisselerin toplamı yedi oluyor] ve beş
– 1030 –