Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

48 — İKİNCİ CİLD, 24. cü MEKTÛB
Bu mektûb, hâcı Muhammed Firketîye yazılmış olup, hiçbir maddenin Allahü
teâlâya ayna olamıyacağını bildirmekdedir:
Allahü teâlâya hamd olsun ve seçdiği, beğendiği kullarına selâm olsun!
Bu fakîrlere karşı olan sevginizin, bağlılığınızın çokluğundan dolayı gönderdiğiniz
kıymetli mektûb, bizleri pek sevindirdi. Bağlılığınız, sizi dâimâ, bağlandığınız
ile berâber bulundurur. Onun nûrlarının size akmasına, aks etmesine sebeb olur.
Bu büyük ni’mete, çok şükr etmelisiniz! (Kabz), ya’nî sıkıntı ve (Bast), ya’nî
neş’e insanı uçuran iki kanad gibidir. Sıkıntı hâsıl olunca, üzülmeyiniz. Neş’eli olunca
da, sevinmeyiniz!
Her yerde, herşeyde Allahü teâlâyı görmek istediğinizi yazıyorsunuz.
Sevgili yavrum! Kulun, kölenin arzûsu ve emrleri unutması olur mu? Kulun istekleri,
kendi kısa görüşü kadar olur. Herşeyde Allahü teâlâyı görmek arzûsu, kısa
görüşlü olmakdandır. Bu cismler, maddeler, Allahü teâlâya ayna olabilir mi? Bu
mahlûklar aynasında görünen, ancak Onun sıfatlarının sayısız akslerinden biridir.
Allahü teâlâyı, verâların verâsı [uzakların uzağı] olarak aramak lâzımdır. İnsanın
içinden ve kendinden başka şeylerden uzakda, dışarda aramalıdır. Sizin şimdi
ilerlediğiniz derece, arzûnuzun çok üstündedir. Sakın, başkalarına bakarak, geriye
dönmeyiniz ve yüksekden, aşağıya düşmeyiniz! Bu büyüklerin yolu, çok yükseklere
gider. Allahü teâlâ, yükselmek istiyenleri sever. Onu bir ân unutmamanıza
ve herkesle iyi olmanıza düâ ederim!
49 — ÜÇÜNCÜ CİLD, 67. ci MEKTÛB
Bu mektûb, mîr Mensûr için yazılmışdır. Kâinâtın hakîkatini bildirmekde ve kendi
keşfi ile Muhyiddîn-i Arabî hazretlerinin keşfi arasındaki farkı açıklamakdadır:
Gördüğümüz ve geniş, düz, uzun ve yassı olarak anladığımız bu Kâinât, ya’nî bütün
varlıklar, Muhyiddîn-i Arabî hazretlerine göre ve Onun izinde bulunanlara göre,
hâricde mevcûd olan, var olan tek bir varlıkdır. Bu tek varlık Allahü teâlânın
kendisidir. Kâinât, bu tek varlığın zuhûrudur, görünüşüdür derler. Bu kâinâta (Zâhir-i
vücûd) dediler. Allahü teâlânın ilminde bulunan çeşidli sûretler, bu tek varlığa
aks etmiş, burada çeşidli şekllerde görünmüşlerdir derler. İlmdeki bu şekllere
(Bâtın-ı vücûd) ve (A’yân-ı sâbite) demişlerdir. Tek ve basît olan o varlık, geniş,
uzun, yassı gibi şekllerde hayâl olunmakdadır. Câhil olsun, âlim olsun, herkesin
gördüğü çeşidli şekller, Allahü teâlâdır. Câhiller bu görünenleri âlem sanır. Hâlbuki
âlem, ilm-i ilâhîden dışarı hiç çıkmamışdır. Hâricde var değildirler. Çeşidli şekllerde,
sûretlerde ilmde bulunan âlem, ayna gibi olan vücûd-i ilâhîye aks etmiş, hâricde
görünmüşdür. Câhiller, bu görünenleri, âlemin kendisi sanmışlardır derler.
Molla Abdürrahmân Câmî “aleyhirrahme”, böylece buyuruyor ki:
Mahlûkları, eskidenberi,
çeşid çeşid ayırmakdayız.
Pek iyi anladık ki, hepsi,
birdir, O da Zât-i ilâhî!
Bu fakîrin [ya’nî imâm-ı Rabbânînin] keşfi ve i’tikâdı şöyledir ki, bu görünenler
varlık değil, vehmdir. Allahü teâlâ, bu çeşidli mahlûklarını (Mertebe-i vehm)de
yaratmışdır. Hepsini çeşidli şekllerde, bu mertebede durdurmakdadır. Görülen, duyulan,
bilinen herşey, mahlûkdur. Tesavvuf yolcularından birçoğu, bunları vâcib,
[ya’nî Allahü teâlânın kendisi] sanmış, hakîkî varlık olarak görmüşler ise de, hepsi
âlemdir. Hepsi mahlûkdur. Allahü teâlâ, ötelerin ötesidir. Onu hiç göremeyiz,
– 947 –