Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

11 — Şehrler ve memleketler arası para göndermeği te’mîn eder.
12 — Tüccârların, poliçe veyâ çek ismi verilen te’diye emri senedlerini, bunların
bankadaki parasından öder.
13 — Bir tüccârın, diğer bir tüccârdan alacağını, borclunun hesâbından düşerek
alacaklının hesâbına geçirmek sûretiyle tüccârlar arasındaki alışverişi kolaylaşdırır.
14 — Borsalarda, hisse ve tahvîl senedleri alıp satar.
15 — Devletin ve anonim şirketlerin tahvîl senedlerini piyasaya sürer.
16 — Fabrikalar açar ve çalışdırır.
17 — Nakl vâsıtaları işletir.
Banka çalışmaları, hicretin altıncı asrında, İtalyada başlamış ve her memlekete
yayılmışdır. Memleketimizde ilk olarak, 1279 [m. 1863] da Osmânlı bankası ve
birkaç sene fâsıla ile, muhtelif ecnebî bankalar açılmış, gayr-i müslim vatandaşlar
ve yabancılar, bunlarla fâizli alışveriş yapmışdır. Meşrûtiyyetin i’lânından sonra,
1327 [m. 1909] de Türkiye Millî Bankası, 1328 [m. 1910] de Türkiye Bankası, aynı
senede Millî Banka, 1329 [m. 1911] da İstanbul Bankası, 1331 [m. 1913] de İstanbul
Emlâk Bankası ve 1332 [m. 1914] de Osmânlı Ticâret Bankası açılmışdır.
Zirâ’at Bankasının, [1329] da sermâyesi 88.577.908 Osmânlı lirası, Emniyet Sandığının
100.767 lira, Türkiye Millî Bankasının 1.000.000 lira idi.
Bankaların yapdığı, yukarıda yazılı onyedi vazîfeden çoğu, islâmiyyetde yasak
olmıyan, fâideli şeylerdir. Fâizin azı da, çoğu da harâmdır. Çoğuna harâm, azına
halâl demek yanlışdır. Çiftçiye, tüccâra, san’at sâhiblerine yüksek fâizle ödünc veren
ve düşük fâizle para toplayan bankalar, milleti sömüren, kapitalistliğe, komünistliğe
sürükliyen teşekküllerdir.
Bankaların zararlarından biri de, para sâhiblerini tenbelliğe ve sefâhete alışdırmalarıdır.
Eline çok para geçen tenbeller, çalışmazlar. Çalışanlara yardım da etmezler.
Paralarını bankaya yatırıp, aldıkları fâiz ile, keyf ve zevk içinde yaşarlar.
Mâcerâ peşinde koşarlar. İşçiler, çiftçiler ve zor geçinen me’mûrlar ve hele işleri
bozulup bankaya fâiz ödemek için, evini barkını, çiftini çubuğunu satan iş adamları,
bu taşkınca, şaşkınca para saçan ve çalışanlara aşağı gözle bakan şımarık sömürücüleri
görünce, bunlardan nefret ederler. Bu hâl, vatandaşlar arasında ayrılık
ve kin hâsıl eder. Çalışanların gayretleri, hizmetleri gevşer. Memleketde iş sâhaları
azalır. İşsizlik, anarşistlik artar. Sosyal adâlet lâfda kalır. Ekonomik ve
ahlâkî çöküntülere sebeb olur.
Fâiz ile alışveriş yapmıyarak, müşterîlerinin çalışmalarına, kârlarına, mudârebe,
müzâre’a yolu ile ortak olan, ihtiyâcı olanlara, karz-ı hasen olarak ödünc verip
iskonto ve fâiz adı ile birşey almayan, yalnız hizmeti ve masrafı karşılığı olarak
ücret alan bir islâm bankasının millete çok fâideli olacağı meydândadır. Çünki,
sened yazmak ücretini ve pul paralarını, ödünc alanın vermesi de câizdir.
[Onüçüncü madde başına bakınız!] İslâm bankası, ödünc verirken kefîl ister. Kefîl
ile anlaşma yaparken, ödeme târîhi koyar. Ödeme zemânı gelince borclu ödemezse,
kefîlden alır. Böyle bankalara para yatıranlar, paralarının işletildiği yerlerin
kâr ve zararlarına ortak olacaklarından, çalışanların heyecânlarını paylaşırlar.
Onlara yardımcı olurlar. Herkes bunları sever. Memleket, maddî, ma’nevî kalkınır.
İslâm bankası, ticâret, san’at ve inşâ’at yapanlara, ihtiyâcı olanlara, fâiz ile
ödünc para vermez. Muhtâc oldukları malları, veresiye olarak taksît ile kendilerine
satmak üzere, bunlarla anlaşır. Bunlar, muhtâc oldukları her nev’ menkûl ve
gayr-ı menkûl malların cinsini, mikdârını ve evsâfını bankaya bildirirler. Banka,
onları satın alıp, emânet olarak bunlara teslîm eder. Üzerine kâr koyarak, sonra,
bunlarla veresiye satış akdi yapar. Uyuşdukları târîhlerde, borclarını bankaya, tak-
– 860 –