Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

kardeşi gelinciye kadar, kâtile kısâs yapılmaz. İhbâr eden, habs olunur. Kardeşi gelince,
huccet ile tekrâr isbât ederse, kısâs yapılır. Kâtil, kardeşinin afv etdiğini isbât
ederse, kısâs yapılmaz.
(Hadîka)da, göz âfetlerini anlatırken buyuruyor ki, (Fâsıklar, bid’at ehli sapıklar
günâh işlerlerken, mâni’ olamıyan kimsenin bunlara bakması, zarûret olmadıkca,
câiz değildir. Bunun için, zulm ile öldürülene, i’dâm edilene, eziyyet edilene bakmamalıdır.
Zulm ile ölmek ihtimâli bulunduğu için, böyle cezâ verilirken hiç bakmamalıdır.
Hadîs-i şerîfde, (Bir kimse zulm ile öldürülürken, orada bulunmayınız!
Orada bulunup da, kurtarmıyana la’net yağar) buyuruldu. Bundan anlaşılıyor ki,
islâmiyyetin emri ile öldürülürken veyâ döğülürken bulunmak, bakmak câiz olur.
Yıldız kayarken bakmak da, göze zarar verdiği için, câiz değildir).
25 — DİYET CEZÂLARI VE KEFFÂRET
Diyet, kâtilin vereceği para cezâsıdır. Erş ise, ölümden başka cinâyetlerin para
cezâsıdır. Şebeh-i amd ile öldürmenin cezâsı ağır diyet olup, yüz devedir. Yirmibeşi
iki yaşına, yirmibeşi üç yaşına, yirmibeşi dört yaşına ve yirmibeşi de beş yaşına
basmış dişi deve olacakdır. Âlimlerin birkaçı, bin dînâr altın da verilebilir dedi.
Bir dînâr, bir miskâl basılmış altın demekdir. Hatâ ile öldürenin diyeti, yine yüz
deve olup, adı geçen yavrulardan yirmişer ve yirmi de iki yaşına basmış erkek devedir.
Yâhud, bin dînâr altın veyâ onbin dirhem gümüşdür. İki imâma göre “rahmetullahi
teâlâ aleyhimâ”, bu üç çeşidden, yâhud ikiyüz sığır veyâ ikibin koyun,
yâhud don ve gömlek [ceket ve pantalon] gibi iki parça ikiyüz elbiseden dilediğini
verir.
Bu iki katlin ve hatâya sebeb olan şeyle öldürmenin (Keffâret)i, mü’min olan
bir köle âzâd etmekdir. Bunu yapamıyan, iki ay aralıksız oruc tutar. Burada fakîr
doyurmak keffâreti yokdur. Öldürülen kadın için diyet, erkek diyetinin yarısıdır.
Zimmî ve müste’min diyetleri, müslimân diyeti gibidir.
İnsanın bir uzvunu veyâ güzelliğini gideren cinâyetlerin diyetleri de yukarıdaki
katl diyetleridir. Burun, dil, zeker gibi tek olan a’zâ için tâm diyet verilir. Akl,
rûh, işitme, tat alma, koklama, görme, söyleme, elin çolak kalması, idrâr tutamaması
gibi duygu veyâ hareketlerden birinin bozulması için de tâm diyet verilir. Göz,
kulak, kaş, dudak, el, kadın memesi ve ayak gibi çift organların ikisi için tâm bir
diyet, birisi için yarım diyet verilir. Kirpik gibi dört olanın bir sırası için dörtde bir
diyet, bir el veyâ ayak parmağı için onda bir diyet verilir. Bir diş için de, diyetin
yirmide biri verilir. Saçı, sakalı, bir dahâ uzamıyacak şeklde kazıtmak için bir yıl
sonra tâm diyet lâzım olur. Bir yıl sonra, tekrâr uzarsa, zor kullanarak kesdiren diyet
vermez. Halâl olmıyan bir işi yapdığı için cezâlandırılır.
Saç ve sakal için kısâs olmaz. Kadın dişinin diyeti, erkeğin yarısıdır.
Hâmile kadına vurarak veyâ ilâc ile çocuğunu düşürenin âkılesi tâm diyetin yirmide
birini verir. Diri düşüp sonra ölürse, tâm diyet verir.
Zevcinden iznsiz çocuk aldıran veyâ ilâcla veyâ başka sûretle ölü olarak düşüren
kadının âkılesi, diyetin yirmide birini ya’nî beşyüz dirhem gümüşü, kadının zevcine
verir. Zevcin izni ile düşürürse, birşey lâzım gelmez.
(Âkıle) demek, kâtilin cihâd yapdığı arkadaşları, yardımcıları demekdir. Böyle
yardımcıları olmıyan kâtilin âkılesi, yardımcısı olan kabîlesi ve sonra akrabâsıdır.
Köylüleri, şehrlileri, kabîle demekdir. Kâtilin diyeti bu yardımcılara taksîm edilir
ve üç senede alınır. Üç senede, bir kimseden, dört dirhemden fazla alınamaz.
Kadın ve çocuk ve deli, âkıleye katılmaz. Kâfir ile müslimân birbirine âkıle olmaz.
Müslimân olan kâtilin âkılesi ve vârisi yoksa, diyetini Beyt-ül-mâl verir. Ya’nî
hükûmet verir. Beyt-ül-mâl da yoksa, kendi üç senede öder. Zimmînin âkılesi
yoksa, kendi üç senede öder. Dâr-ül-harbde müslimânı öldüren müslimân, diye-
– 896 –