Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

a’ı, kalb temizliğidir. Bunu insanlar görmez. Bunun için nefse güc gelir.
Beşinci derece — Mukarrebler ve muvahhidler vera’ı olup, Allahü teâlâ için olmıyan
herşeyden, yimekden, içmekden, yatmakdan, söylemekden sakınırlar. Yahyâ
bin Mu’âz “kaddesallahü teâlâ esrârehül’azîz” ilâc içmişdi. Zevcesi, odada biraz
dolaş dedi. Gezmeğe bir sebeb göremiyorum. Otuz senedir hesâb ediyorum.
Allah rızâsı için olmıyan bir hareketde bulunmadım dedi. Bunlar, din için niyyet
etmedikce hareket etmezler. Yimeleri, ibâdete lâzım olan aklı ve kuvveti bulmaları
niyyeti iledir. Her sözleri, Allah içindir. Başka niyyetleri harâm bilirler.
Bu dereceleri bildirmekden maksadımız, bunları okuyarak, duyarak, kendimizi
anlıyalım. Birinci dereceden de ne kadar uzağız. Lâfa gelince, durmadan söyleriz.
Meleklerden, göklerden, kıyâmetin nasıl olacağından, Allahü teâlânın sıfatlarından
sorarız, konuşuruz. Halâle, harâma, islâmiyyetin emrlerine gelince, susarız.
Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” buyurdu ki, (İnsanların en kötüsü,
köşkler, çeşidli yemekler, renkli elbiseler içinde, boş oturup, herkese hoş gelen,
lüzûmsuz sözlerle vakt geçirenlerdir).
3 — Halâl ve harâmlar: Çok kimseler, dünyâ malını, hep harâm sanır. Ba’zısı
da, dünyâdaki şeylerden çoğu harâmdır der. Burada, insanlar üç dürlüdür: Bir
kısmı vera’da ileri gidip, yalnız meyve, balık, av eti gibi şübheli olmıyan şeyleri yiriz
der. Bir kısmı da, tenbel, miskîn oturup, her istediğimizi yiriz, hiçbirşey ayırd
etmeyiz der. Üçüncü kısm, herşey yimeli ammâ, lüzûmu kadar, der. Bunların üçü
de yanılmakdadır. Doğrusu şöyledir ki; (Halâl meydândadır. Harâm meydândadır.
Şübheliler ikisi arasındadır. Kıyâmete kadar böyledir). Nitekim, Resûlullah
“sallallahü aleyhi ve sellem” böyle buyurmuşdur.
Dünyâ malından çoğu harâm diyen yanılıyor. Evet, harâm çokdur. Fekat, dahâ
çok değildir. Çok başkadır, dahâ çok, başkadır. Nitekim, hasta çokdur, tüccâr
çokdur, asker çokdur. Fekat, insanların çoğu değildir. Zâlimler çokdur. Ammâ mazlûmlar
dahâ çokdur. (İhyâ) kitâbımızda, bunu uzun bildirdik.
Şunu iyi bilmelidir ki, insanlara, (Muhakkak halâl olan, Allahü teâlânın halâl
bildiği şeyleri yiyiniz!) diye emr olunmadı. Bunu kimse yapamaz. Belki, (Halâl olduğunu
bildiğinizi yiyiniz!) denildi. Harâm olduğu meydânda olmıyan şeyleri yiyiniz
denildi ki, bunu herkes yapabilir. Nitekim, Resûlullah “sallallahü aleyhi ve
sellem”, bir müşrikin destisinden abdest aldı. Ömer “radıyallahü anh”, hıristiyan
kadının destisinden abdest aldı. Eshâb-ı kirâm “aleyhimürrıdvân”, kâfirlerin verdiği
suyu içerlerdi. Hâlbuki, pis, necs olan şeyleri yimek harâmdır. Kâfirler ise, çok
kerre pis olur. Elleri ve kapları şerâblı olur. Hepsi leş yir. [Ya’nî, Besmelesiz kesilen
veyâ kesilmeyip başka sûretle öldürülen hayvânları yirler.] Fekat, pisliği
görülmedikce, temiz deyip yirlerdi. Aldıkları kâfir şehrlerinde, kitâblı kâfirlerden
et, peynir satın alır, yirlerdi. Hâlbuki, o şehrlerde müslimân olmıyanlar arasında
içki satan, fâiz alıp veren ve dünyâya gönül bağlıyan yok değildi. Bu bakımdan insanlar
altı kısmdır:
Birinci kısm — Yabancıdır. Sâlih mi, fâsık mı belli değildir. Meselâ, bir köye gidince,
herkesle alış veriş etmek câizdir. Herkesin elinde bulunanın, kendi malı olduğunu
kabûl etmelidir. Harâm olduğunu gösteren bir nişân bulunmadıkca, halâl
bilmeli ve satın almalıdır. Böyle kimselerle alış veriş etmeyip, sâlih bildiği birisini
aramak vera’ olur. Fekat vâcib değildir.
İkinci kısm — Sâlih bildiğin kimselerdir. Bunların malını yimek câizdir. Yimemek
vera’ olmaz. Belki vesvese olur. Yimediğin için, o kimse incinirse, yimemek
günâh olur. Sâlih kimselere sû’i zan, ya’nî kötü gözle bakmak günâhdır.
Üçüncü kısm — Zâlim kimselerdir. Yol kesiciler, hırsızlar, sultân adamları gibi
kimselerden, malının hepsi veyâ çoğu harâmdan olan kimselerden birşey almak
câiz değildir. Ancak, halâl olduğu bilinen veyâ halâl alâmeti bulunan kimsenin ma-
– 610 –