Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

irşey yaratamaz. Fekat, bu sözü Allahü teâlâ için söylemek yanlışdır. Herkes değil,
kimse böyle söylemez ve isbâta gelmez, vehm ve hayâldir. Allahü teâlânın kudretine
inanmamakdır. Allahü teâlânın yokdan var etmesi ve bütün âlemleri hiçden
yaratması ve hepsini yok etmesi, Onun kudretine göre, şaşılacak bir şey değildir.
Bunu söylemek, âlemin kadîm olduğunu, yokdan, sonradan yaratılmadığını söylemek
demekdir ki, küfrdür. Çünki, kâinâtın, bütün zerreleri ile yokdan var edildiğini,
bütün dinler sözbirliği ile bildirmişdir. (İnsan düşünmüyor mu ki, biz onu
önceden yaratdık. Hâlbuki o, birşey değildi) meâlindeki âyet-i kerîmeye de uygun
değildir. Kur’ân-ı kerîmi tefsîr eden büyüklerin başlarının tâcı, Kâdî Beydâvî
“rahmetullahi teâlâ aleyh”, tefsîrinde, (İnsan, adem idi, ya’nî yok idi) diye ma’nâ
vermişdir. Bu sözleri, hem de Allahü teâlânın birşey yapmıyacağını bildirir. Çünki,
yok olanı var etmiyor diyorlar. Var olanın, var edilmesi de olmaz. Onların dedikleri
gibi, var olan, yok olmaz ise, varlıkların varlıkda kalabilmeleri için de, Yaratana
ihtiyâcları olmıyacakdır. Hattâ, Allahü teâlâ, eşyâyı yok edemiyecekdir. Bunlar,
cismlerin hâssaları, hareketleri için acabâ ne diyecek? Bunların her zemân yeniden
meydâna geldiklerini ve yok olduklarını herkes görüyor. Vel-hâsıl, bu sözü
söylemek, Allahü teâlâyı inkâr etmekdir. Allahü teâlâ, böyle şeylerden çok yüksekdir.
Allahü teâlânın sıfatları kendinin aynıdır demek de, Ehl-i sünnete uygun değildir.
(Te’arrüf) kitâbının sâhibi [Şeyh Ebû Bekr Muhammed bin Ebî İshak Gülâbâdî
“rahmetullahi teâlâ aleyh”], (Tesavvuf büyüklerinin hepsi, sıfatların, Onun
kendi olmadığı gibi, ayrı da olmadığını söylemişlerdir) diyor. Bunu kabûl etsek bile,
sıfatların mukâbili olan ademlerin [adem, yok olmak demekdir], ilm-i ilâhîdeki
ayrılıkları bize yetişir. Vücûd [ya’nî var olmak] sıfatının, Zât-i ilâhîden ayrı olduğunu,
evvelki mektûbumda uzun uzun bildirmişdim. Fekat, sırası gelmiş iken,
burada da kısaca söyliyeyim. Muhterem kardeşim! Yaratılışı kusûrsuz olan ve yakînlığı
arayan biri, sahîh vicdânına, ya’nî buluşlarına bakar ve iyi düşünürse, anlar
ki, Allahü teâlâya, kendi varlığında, kendinden başkasına muhtâc olmasını ve
kendisinde vücûd, varlık bulunmamasını, ayrıca vücûd sıfatına muhtâc olmasını lâyık
görmez. Fekat, yine anlar ki, Allahü teâlânın kendi hakîkati ve mâhiyyeti, vücûdün,
varlığın aynı değildir. Çünki, vücûdü, varlığı başkasına muhtâc olmadığı için,
Allahü teâlânın hakîkati, o varlıkdan ibâretdir demek, ma’nâsızdır. Kendi varlığı
ile hâricde mevcûd olan bir Zâta, başkalarına sıfat olan, başkaları ile bulunabilen
bir kelimeyi ism vermeğe ne lüzûm vardır? İslâmiyyet de, bu ismi, zâten bildirmemişdir.
Tesavvuf büyükleri, Allahü teâlânın zâtından, kendinden, bütün
nisbetleri ve i’tibârları, düşünceleri ayırdıklarına göre, bunlardan birkaçı, niçin vücûdü
de ayırmıyor? Allahü teâlânın Zâtından vücûdü ayırmak, Ona yokluk kondurmak
olmaz. Zîrâ, yokluk da, bir nisbet, bir sıfatdır. Allahü teâlânın Zâtında hiçbir
nisbet ve i’tibâr olmaz. Sonra bu büyükler, vücûd, Onun aynıdır demekle,
vücûdu inkâr etmiyor. Allahü teâlâ kendisi vardır ve vücûd bir sözden başka birşey
değildir, demiyorlar. Çünki, bu büyükler, Allahü teâlânın hakîkati, mutlak vücûddür
biliyor. Vücûdü inkâr etmiş olurlar mı? Bir şeyin kendisi inkâr olunur mu?
Doğrusu şöyledir ki, Allahü teâlânın hakîkati, kendisi, vücûdden başkadır. Kendi
varlığında, vücûd sıfatına muhtâc değildir. Kendi kendine vardır. Onun vücûd
sıfatına muhtâc olmadığını göstermek için, kendisi, vücûdün aynıdır demeğe lüzûm
yokdur. Kendisi vücûd sıfatından dahâ yüksekdir desek ne olur?
Allahü teâlânın âdeti şöyledir ki, hakîkat âleminde ne varsa, hepsinin nümûnesini
ve misâlini bu mecâz ve görünüş âleminde göstermişdir. Böylece insan, bu sûretlerden
hakîkatlere yol bulur. Allahü teâlânın, vücûd ile var olmayıp, kendi kendine
var olmasının da, bu dünyâdaki örneği, vücûd sıfatıdır. Varlık sıfatı, kendiliğinden
vardır. Ayrı bir vücûdle mevcûd değildir.
Allahü teâlâ kendisi vardır, sözü de, ancak bir bildirmekdir. Yoksa, kendisi ile
– 963 –