Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

külmesi, kan bozukluğundan ise, kan aldırmalı ve müshil ilâclar vermelidir. Za’fiyyet
var ise, kuvvetli gıdâ yimelidir. Mersin yaprağı yağı, sakız yağı veyâ lâdün ağacı
[cistüs] yağı sürmelidir. İvadne, baldırı kara, gül, biberiye, sakız ağacı yaprakları
kaynatılıp, bu su ile kıl biten yerleri yıkamalıdır. Kaysum, ya’nî kara pelin [Aurone]
ve kamışkökü, labada, asaron, ya’nî çoban düdüğü, arı ve kirpi külü, fare tersi
ve ayı yağı da kaynatıp sürmek veyâ yıkamak, saç dökülmesini önlemekdedir).
45 — ÇIKIK ve BURKULMA: (Nüzhet-ül-ebdân)da diyor ki, insan düşünce veyâ
bir yere çarpınca, iğri basınca, oynak kemiği yerinden çıkar. Buna, (çıkık) denir.
Fransızcada, (Luxation) denir. Yerinden oynar, fekat çıkmazsa (burkulma) veyâ
(Entorse) denir. Her ikisinde de, bu oynak yerini hiç hareket etdirmemelidir.
Çıkan kemik başı yavaşça yerine oturtulmalıdır. Bunu oturtması için hemen doktora
veyâ çıkıkcıya gitmelidir. Yerine oturunca ve burkulma üzerine kardeş kanı
reçinesi, kilermeni, nar kabuğu ve çiçeği, günnük ve delice dânesinin unu ile yumurta
akı karışdırıp yapılan lâpa sürülür. Üzeri bezle sarılır. Yetmişbeş gram sarı
balmumu ve onbeş gram sakız ve onbeş gram râtinc, ya’nî reçine sıcakda eritilip
yapılan lapayı koymak da iyi gelmekdedir. Bunlar bulunamazsa, bir bez üzerine
et kıyması serip üzerine karabiber ekilir. Burkulan yer üzerine konup, üzeri
sarılır. Ağrı, sızı birkaç sâat sonra kesilmezse, kemikde çatlama veyâ kırık ihtimâli
olur ki, hastahâneye götürmelidir. Orada alçıya koyarak tedâvî edilir.
46 — EZİK, BERE, CİLD MORARMASI, BEL TUTULMASI: İnsanın derisi
bir yere sıkışınca, ezilince, oraya kan toplanır. Morarır. Çok acır, sızlar. Buna
(Ezik) veyâ (Contüsion) denir. Kurşun suyu veyâ (Eaude Goulard) denilen süt gibi
beyâz, bulanık su, eczâhânelerde bulunur. Bir gaz bezi bu su ile ıslatılıp, morarmış
deri üzerine konur. Acı, sızı birkaç dakîkada kesilir, gider. Kurşun suyu yok
ise, bir gaz bezi üzerine (Lasonil) denilen merhem sürüp, deri üzerine koymalı, üzeri
sargı bezi ile bağlanmalıdır. Deri yırtılmış, kan çıkmış ise, bunları sürmemeli, yara
(Oxigenli su) ile yıkanıp, üzerine (Tetra-cortril) veyâ (Cortril) merhemi sürülüp,
üstü (Hansaplast) denilen gazlı bez ile örtülmelidir. Bel tutulması için, tüpden
üç santimetre (Lasonil) veyâ (Ben-gay) merhemi çıkarıp, cild üzerine konup,
iki avuç ile sürmeli, birkaç dakîka uvmalıdır. Sabâh akşam yapmalıdır.
47 — DİZ KALÇA SIZLAMASI: Soğuk zemânlarda, tavşan tüyünden yapılmış
diz örtüsü giyilir. Almanyadan gelmekdedir. Bulunamazsa, kalın yün fanilanın
iki kolu omuzdan ayrılıp, bacaklara geçirilir. Hergün, 2-3 incir yimelidir.
48 — ÇİBAN: Deri üzerinde, sivilce, çiban delinmemiş ise, gaz bezi üzerine mercimek
kadar siyâh (ihtiyol merhemi) konup sivri yerine kapatılır. Gaz bezi üzerine
pamuk konur. Üzeri filaster denilen yapışkan bez şerit ile örtülür. Şeridin iki
ucu deriye yapışdırılır. Her akşam hepsi değişdirilir. Birkaç günde çibanın ucu delinir.
Sonra, her açışda, oksijenli su damlatılmış pamukla delikdeki kıyh, cerâhat
temizlenip ihtiyol merhemi ile kapatılır. Cerâhat hâsıl olmazsa, gaz bezine beyâz
(oksid dü zenk) merhemi koyup, delik üzerine kapatılır. Gaz bezi üzerine filaster
şerit konur. Bunlar da her akşam değişdirilir. Birkaç günde tedâvî temâm olur.
49 — AKREB, YILAN SOKMASI: Sokulan yer, aleve tutulmuş veyâ ispirtoya
sokup çıkarılmış jilet veyâ bıçak ile hafîf yarılıp, emilir ve tükürülür. Yukarı tarafa
birşey sarıp hafîf sıkılır. Yarım sâatdan fazla sıkmamalıdır. Kızgın şey sürmek
fâidesizdir. Hemen çok sulu [yüzde on] (Javel suyu) [ya’nî çamaşır suyu] veyâ [yüzdebir]
(Permanganat) ile yıkamalı ve yaraya yakın (Serum antiscorbio), (Akreb
Serumu) (Serum Anti-Venimeux) ya’nî (Yılan Serumu) deriye veyâ adaleye şırınga
etmelidir. Serumun cinsi, yılanın cinsine göre değişir. Mikdârı, hastanın veznine
ve aradan geçen zemâna göre değişir. Bir adam için, 20-30 c.c.dir. Önce 10. c.c.
yapılıp, 2-3 dakîka fâsıla ile 1 c.c. yaparak, 10 dakîkada temâmlanır. Serum +4 derece
serinde 5 sene muhâfaza edilir. Antibiotik ve ağrı kesici ilâc vermelidir. Afyonlu
ilâclar verilmez. Lüzum görülürse (corticoide solouble forte) iğnesi yapılır.
– 675 –