Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

cağı, (Kimyâ-i se’âdet)de ve İbni Hacer-i Mekkînin “rahmetullahi teâlâ aleyh” (Fetâvâ-i
fıkhiyye)sinde yazılıdır.
(Dürr-ül-muhtâr) ikinci cild, otuzuncu sahîfede diyor ki, (Zekât nisâbı gümüş
ile hesâb edileceği zemân, dirhem-i şer’î kullanılır. Her şehrde kullanılmakda
olan urfî dirhem de, kullanılabilir diyenler oldu). İbni Âbidîn bu satırları açıklarken
buyuruyor ki, (Her şehrde kullanılmakda olan dirhem üzerinden hesâb olunur
diyen âlimler diyor ki, fekat kullanılan dirhemlerin ağırlığı, Resûlullahın
“sallallahü aleyhi ve sellem” zemânında kullanılan üç çeşid dirhemin en hafîfinden
dahâ az olmaması lâzımdır. En hafîf dirhem, yarım miskal, ya’nî on kırat
ağırlığında idi. Böyle değilse, nisâbın, ondört kırât olan dirhem-i şer’î ile hesâb edilmesi
lâzımdır. Hanefî âlimlerinin çoğu, bu şer’î dirhemi söylemekdedir. Eskilerin
de, yenilerin de kitâblarından bu dirhem anlaşılmakdadır). Görülüyor ki, bir
memleketde eskiden kullanılmış olup sonradan bırakılmış olan veyâ yeni kullanılanı,
dirhem-i şer’îden hafîf olan dirhemlerle zekât hesâb edilemez. Bunun için, gümüşe
göre nisâbı, eski İstanbul veyâ Mısr dirhemleri ile hesâb etmek câiz değildir.
Üç gram ve otuzaltı santigram [3,36 gr.] ağırlığında olan dirhem-i şer’î ile hesâb yapmak
lâzımdır.
Âlimlerin çoğuna göre, altın ile gümüş her ne hâl ve şeklde olursa olsun ve her
ne niyyet ile saklanırsa saklansın, zekâtı verilir. Şâfi’înin sahîh kavlinde ve hanbelî
mezhebinde, kadınların zînet olarak kullandıkları altının ve gümüşün zekâtı verilmez.
Altın ve gümüş, saf iken yumuşak olduklarından, para ve süs olarak kullanılamaz.
Bakır veyâ başka ma’denle karışık halîta [alaşım, alliage, legierung] hâlinde
kullanılırlar. Altın ve gümüşü yarıdan [% 50 den] çok olan, ya’nî ayârı onikiden
yukarı olan altın ve gümüşlere, saf gibi bakılır. Bunların ayâr farkları düşünülemez.
Altını ve gümüşü yarı veyâ dahâ az olan halîtalar ise, ticâret eşyâsı gibidir.
[Kânûnî sultân Süleymân “rahmetullahi teâlâ aleyh” zemânında, gümüş nisâbı 840
akça olduğu, Ebüssü’ûd efendi “rahmetullahi teâlâ aleyh” fetvâsında yazılıdır. Demek
ki bir akça, 0,24 dirhem, ya’nî seksen santigram [0,8 gr.] gümüş imiş. Abdürrahmân
Şeref beğ, 1309 [m. 1892] baskılı (Târîh-i devlet-i Osmâniyye) kitâbında
diyor ki, (Sultân Süleymân zemânında, bir dirhem gümüşden üç akçe basılırdı. 1100
[m. 1688] senesinden sonra, gümüş mikdârı altı def’a azaldı.) 1308 [m. 1891] târîhli
(Osmânlı takvîmi)nde, (Bir parça üç akçadır. Bir akça üç fülûsdur) yazılıdır.]
Ticâret eşyâsının kıymeti, ya’nî nisâb hesâb edildiği vaktdeki alış fiyâtı, alış verişde
kullanılan altın veyâ gümüş paradan hangisi ile nisâb mikdârı oluyorsa,
onun ile hesâb edilir. İkisi ile de nisâb mikdârı oluyorsa, fakîrlere dahâ fâideli olanı
ile hesâb edilir. Para olarak kullanılmayan altın ve gümüş ile hesâb edilmez. Hükûmet
tarafından damgalı altın veyâ gümüş paralardan kıymeti en az olanı ile hesâb
edilir. Hangisi ile hesâb edildi ise, yine onun ile zekât farz olduğu gündeki, ya’nî
nisâb üzerinden bir sene geçdikden sonraki piyasaya göre, yeniden hesâb edilen
kıymetinin, ya’nî alış fiyâtının veyâ eşyânın kendisinin kırkda biri verilir. Altın ile
gümüşün para olarak kullanılmadığı yerlerde, başka metal veyâ kâğıd paralar, şimdi
altın karşılığıdır. Böyle paralarla satın alınmış olan ticâret eşyâsının ve kâğıd paraların,
fıtra ve kurbanın nisâbları, Şeyhayne “rahmetullahi teâlâ aleyhimâ” uyarak,
damgalı altın paralardan kıymeti en az olanı ile hesâb edilir. Gümüş ile hesâb
edilmez. (Keşf-i rümûz)da diyor ki, (Eşyânın kıymetleri altın ve gümüş ile anlaşılır).
Ticâret için olmıyan, ya’nî satılık olmıyan evlerin, apartmanların, san’at âletlerinin,
motör, tezgâh, kamyon ve gemilerin ve ne kadar çok olursa olsun evde kullanılan
eşyânın zekâtı verilmez. San’at sâhibleri, sanâyı’cılar, i’mâlâtcılar, ham ve
işlenmiş, ma’mûl eşyânın zekâtını verirler. Demirbaş eşyânın zekâtı verilmez. Ticâret
eşyâsından evde kullanılmak için ve ticâret olunan gıdâdan bir senelik ev ih-
– 297 –