Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

zünü iki şâhid işitip, sonra söylerlerse, talâk vâkı’ olur.
Hiç vaty veyâ halvet olunmamış zevce, bir kerre boşanınca, bâin olur. Zevcin
buna hemen nısf mehr vermesi lâzım olur ve iddet beklemez. Boşandığı gün bile,
başkası ile evlenebilir.
Fesh etmek ve eşlerden birinin mürted olması ile hâkimin ayırması, talâk değildir.
Bunlar fesh olur. [İkinci kısm, onbeşinci maddeyi okuyunuz!].
Yaşlı, çirkin kadını boşamak mubâhdır. Ya’nî, günâh değildir. Zevcine veyâ başkalarına
dili ile, hareketleri ile sıkıntı veren, herhangi bir farzı yapmıyan, meselâ
farz nemâzları kılmıyan, fuhş şübhe olunan kadını boşamak müstehabdır. Farzı yapmıyan
kadını boşamamak günâh değildir. Evlilik vazîfesini yapamıyan, meselâ sihr
yapılmış, cimâ’dan âciz olan erkeğin zevcesi ayrılmak isterse, bunu boşaması vâcib
olur. 567. ci sahîfeye bakınız! Zevceyi bid’at üzere boşamak harâmdır.
Hangi lisânda olursa olsun, yalnız boşamakda kullanılan sözlere, (Sarîh) açık
söz denir. Zevcesine karşı, (Seni boşadım), (Sen bana harâmsın) gibi sarîh söz söyleyince
veyâ yazınca, niyyet etmese bile, bir talâk olur. Birincisi ric’î, ikincisi bâin
olur. Erkek, başka şehrde olan zevcesine, (Mektûbu alınca benden boş ol!) yazarsa,
mektûbu okuyunca boş olur. İki, üç derse veyâ demeyip niyyet ederse, iki
veyâ üç talâk olur. Hem boşamada, hem başka yerde kullanılan sözlere, (Kinâye)
söz denir. Kinâye söyleyince, boşamağa niyyet etdi ise veyâ öfkeli ise bir bâin talâk
ile boşamış olur. Talâk verirken, inşâallah eklerse, talâk olmaz. Niyyet etmekle,
mehrini vermekle boş olmaz.
Boşamak, yalnız islâmiyyetin izn verdiği sebeblerle olur. Böyle sebeble boşamakda
sünnet, vaty olunmuş zevceye hayzdan temizlendiği zemânda, vatydan
önce, bir talâk vermekdir. Ya’nî, (Seni tatlîk etdim) veyâ (Seni boşadım) denir. Veyâ
yazılır. Niyyet etmese, ma’nâsını bilmese de, söylediği sözün, talâk için kullanıldığını
biliyorsa, bu açık söz ve yazı ile boşanır. Böyle boşayınca, bir (Ric’î talâk)
olur. Ric’î talâkda nikâh büsbütün bozulmaz. Bu kadını, dört mezhebde de,
iddet zemânı içinde, yeni bir nikâha lüzûm olmadan tekrâr alabilir. Tekrâr almak
için, Hanefî ve Mâlikî mezheblerinde, şâhide lüzûm olmadan, (Önceki nikâha rücû’
etdim), (Önceki nikâha döndüm) demesi yetişir. Yâhud, önceki nikâha dönmek
niyyeti ile öpmesi veyâ vaty etmesi yâhud şehvetle elinden tutması da yetişir.
Nikâh tâzelenmiş olur. İmâm-ı Şâfi’î ve Ahmed bin Hanbel “rahmetullahi teâlâ
aleyhimâ” ise, iki şâhid yanında, (Önceki nikâha rücû’ etdim) demesi lâzımdır.
Fekat, velînin bulunması ve izn vermesi lâzım değildir, dedi.
Hür olan zevcesine, ric’î veyâ bâin üç talâk verirse, ya’nî başka başka üç zemânda
birer kerre boşarsa veyâ bir def’a, (Üç kerre boşadım) derse, eski nikâh büsbütün
bozulur. Bu kadını tekrâr alabilmek için, hulle lâzım olur. Bir kadın her nev’,
iddet zemânı içinde, hiç kimse ile evlenemez. (Hulle) demek, kadın başka erkekle
nikâhlanıp, düğün olup, vaty olup, o erkek de boşayıp ve bundan sonra, tekrâr
iddet zemânı geçmek demekdir. Ancak bundan sonra, birinci kocası ve ancak yeni
bir nikâh ile tekrâr alabilir. Bu ise, bir erkek için zilletdir, aşağılıkdır. Allahü teâlâ,
erkeklere boşamak hakkını verdi ise de, bu hakkı gelişi güzel kullanmamaları
ve kadınlar, erkeklerin elinde oyuncak olmamaları için, erkeklere bu hulle zilletini
yüklemişdir. Hulle korkusundan müslimân bir erkek, talâk lâfını ağzına bile
alamaz. Âile arasında boşanmak lâfı, şakası olamaz.
İbni Âbidîn diyor ki, (Hulle lâzım olması için, dört mezhebde de, zevc ile zevce
arasındaki nikâhın kendi mezhebine göre sahîh olması lâzımdır. Fâsid olan nikâhda,
üç kerre boşayınca, dört mezhebde de, hulle lâzım olmaz. Meselâ, nikâh yapılırken,
kızın velîsi bulunmayıp yalnız kız kabûl etmiş ise, yâhud nikâh kelimesi
söylemeyip, meselâ hibe etdim denilmiş ise, yâhud iki şâhid fâsık iseler, ya’nî fâsık
oldukları biliniyorsa, Şâfi’î mezhebi taklîd edilir. Şâfi’î mezhebine göre, bunların
mevcûd nikâhları fâsid olduğu için, talâkları da sahîh olmaz. Hulleye lüzûm
– 581 –