Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

86 — ŞEMSÎ SENELERİ, KAMERÎ SENEYE
ÇEVİRMEK
Zemân ölçmek için kullanılan zemân ölçü birimlerinden birisinin (sene) olduğu,
altmışıncı maddede bildirilmişdi. Uzunluk bakımından iki dürlü sene vardır:
Şemsî sene ve Kamerî sene. Şemsî sene, güneş senesi olup, Erd küresinin güneş etrâfında
bir devr yapdığı zemândır. 365, 242 vasatî güneş günüdür. Kamerî sene; ay
küresinin, Erd küresi etrâfında 12 kerre döndüğü zemân olup, 354, 367 vasatî güneş
günüdür. Güneş yılı, kamerî yıldan 10,875 gün dahâ uzundur. Mebde’ [başlangıç]
zemânına göre, iki dürlü sene kullanılmakdadır. Mîlâdî sene, hicrî sene. Mîlâdî
sene, Îsâ aleyhisselâmın doğum günü zan edilen zemândan başlar ise de,
Fransa kralı 9. cu Şarlın 970 [m. 1563] senesinde, yıl başının 1 Ocakdan [Kânûn sânîden]
başlamasını emr etdiği, Hasîb beğin (Kozmoğrafya) kitâbında yazılıdır. Hicrî
sene, Peygamberimizin “sallallahü aleyhi ve sellem” Medîneye hicret etdiği seneden
başlamakdadır. Hicrî şemsî senenin mebdei, Medîneye girdiği efrencî Eylül
ayının 20. ci, rûmî Eylül ayının 7. ci pazartesi günü olduğu, 1310 [m. 1893] târîhli
Ebüzziyâ takvîminde uzun yazılıdır. Acemlerin şemsî senesi, bundan altı ay
evvel, ya’nî martın yirminci günü olan mecûsî bayramında başlamakdadır. Hicrî
kamerî senenin mebdei, aynı senenin Muharrem ayının birinci Cum’a günü olup,
efrencî Temmuz ayının 16. cı günüdür. Peygamberimizin “sallallahü teâlâ aleyhi
ve sellem” hicreti mîlâdın 622. ci senesinde oldu. 621. ci sene temâm oldukdan 196
gün [0,54 sene] sonra hicrî kamerî yılbaşıdır. 262 gün [0,72 sene] sonra da, hicrî şemsî
yılın mebdeidir. Hicrî şemsî yılın mebdei, hicrî kamerî yıl mebdeinden 66 gün
[0,18 sene] sonra olmakdadır. Hicrî şemsî sene adedine 0,18 ilâve edince, hicrî şemsî
sene adedi de 16 Temmuzdan başlamış oluyor. Senede 10,875 günlük farkdan dolayı,
şemsî sene 32,5 olunca, kamerî sene 33,5 oluyor. Kamerî sene adedi,
32,58/33,58=0,97023 ile çarpılınca, şemsî sene olur. Hicrî şemsî sene adedi
33,5/32,5=1,0307 ile çarpılınca, kamerî sene adedi olur.
1404 kamerî senesi başına rastlayan hicrî şemsî seneyi bulalım: Bir senenin
başı, bir evvelki senenin sonu olduğu için ve şemsî sene de, 16 Temmuzda başlamış
olsaydı, şemsî sene mikdârı 1403x0,97023=1361,23 olurdu. Şemsî sene, 16
Temmuzdan 0,18 sene sonra başladığı için, bundan 0,18 sene çıkarılınca, 1362 senesinin
0,05x12=0,6 birinci ayının 0,6x30=18. ci günü olur.
1362 hicrî şemsî sene başına rastlıyan kamerî senenin kaç olduğunu bulalım: Kamerî
sene de 20 Eylülde başlamış olsaydı 1361x1,0307=1402,78 olurdu. Bundan 0,18
fazlası, 1403 senesinin 0,96x12=11,52 onikinci ayının yarısı olur.
1984 mîlâdî senesi başında hicrî senelerin kaç olduklarını bulalım: 1984 mîlâdî
senesi başına rastlıyan hicrî şemsî sene 1984-622=1362 dir. 20 Eylül ile 1 Ocak arası
103 gün [0,28 sene]dir. 1362 şemsî sene başında kamerî senenin 1402,96 olduğunu
yukarda bulmuşduk. Kamerî sene de 1402,96+0,28=1403,24 olur ki, 1404 kamerî
senenin 0,24x12=2,88 üçüncü ayının 0,88x30=26,4 yirmi yedinci günü olur.
87 — KAMERÎ SENEYİ, MÎLÂDÎYE ÇEVİRMEK
1404 hicrî kamerî senesi başına rastlıyan mîlâdî seneyi bulalım:
1403x0,97023=1361,23 16 Temmuzdan başlıyan hicrî güneş senesi olur.
1361,23+621,54=1982,77 olur ki, 1983 senesinin 0,77x12=9,24 onuncu ayının
0,24x30=7,2 sekizinci günüdür.
Hak tecellî eyleyince, her işi âsân eder,
halk eder esbâbını, bir lahzada ihsân eder.
– 358 –