Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

4 — Nikâh: Mehr vermemek şartı ile nikâh sahîh olur. Mehr-i misl verilir.
5 — Talâk: Evlenmemek şartı ile seni boşadım demek. Sonra, evlenebilirler.
6 — Hul’: Bir kimse, zevcesine, bir ay muhayyer olmak şartı ile seni, hul’ eyledim
dese, boşamış olur.
7 — Atk [İtk da denir]: Köleye, üç gün muhayyer olmak şartı ile seni âzâd etdim
deyince köle âzâd olur.
[Köle, harbde alınan esîrleri öldürmeyip, hizmetçi yapmakdır. Esîrden başka,
kimse köle olamaz. Köle âzâd etmek çok sevâbdır. İslâmiyyet, öldürmeğe gelen
düşmândan başka, kimseyi köle yapmaz. Bu köleleri âzâd edenleri de, çok beğenir.
İslâmiyyet, köle yapmak dîni değil, köle âzâd etmek dînidir.]
8 — Rehn: Evimi sana rehn verdim, oturmaklığım şartı ile demek.
9 — Îsâ: Seni vasî yapdım, kızımı alman şartı ile demek.
10 — Vasıyyet: Filânca izn verirse, sana malımdan vasıyyet ederim demek gibi.
İzn almadan vasıyyet edilmiş olur.
11 — Şirket: Hediyye verirsen, seni ortak yaparım demek gibi.
12 — Mudârebe: Babam yoldan gelirse, sana bin altın veririm, onun ile ticâret
yap. Kâr yarı yarıya olsun demek gibi.
13 — Kâdî olmak: Kimseyi azl etmemek şartı ile seni kâdî yapdım, gibi.
14 — Vâlîlik: Ata binmemek şartı ile seni Van vâlîsi yapdım gibi.
15 — Kefâlet: Hediyye verirsen, falanca borcluna kefîl olurum gibi.
16 — Havâle: Seni, filân şeyle, filânca üzerine havâle eyledim, onun kahvesini
içmemek şartı ile demek gibi.
17 — Vekâlet: Borcumu afv edersen, seni vekîl etdim gibi.
18 — İkâle: Para verirsen, bey’i ikâle etdim gibi.
19 — Kitâbet: Bir efendi kölesine, seni bin liraya kitâbet etdim, bu şehrden çıkmamak
şartı ile demek gibi.
20 — Efendi kölesine, sana ticârete izn verdim, filân malı almamak şartı ile, demesi
gibi.
21 — Bir kimse câriyesine, bu çocuk bendendir, eğer zevcem râzı olursa gibi.
22 — Kâtili afv: Amden öldürülen kimsenin velîsi, hediyye almak şartı ile, kâtili
afv edince hediyye lâzım olmaz. Kâtil afv olur.
23 — Yaralının afv etmesi: Yaralının, bir şart ile afv ederim demesi gibi.
24 — Zimmîlik: Falan râzı olursa, seni zimmî yapdım diye bir kâfire söylemek.
25 — Falanca râzı olursa, ayblı malını red ederim demek.
26 — Falanca râzı olursa, şart etdiğim muhayyerlik ile malını red ederim demek.
27 — Filân kimse isterse, kâdîyı azl ederim demek gibi.
28 — Bey’: Bâyı’ ve müşterîye fâidesi olmıyan şartla bey’ sahîh olup, şart edilen
şey yapılmaz. Meselâ, müşterînin, başkasına satmaması veyâ hediyye etmemesi
veyâ çayıra salmaması veyâ binmemesi şartı ile bir hayvânı satmak. Müşterînin
kendi giymemesi şartı ile elbise satmak. Müşterînin kendisi yimemesi veyâ başkasına
satmaması şartı ile bir ta’âm satmak. Başkasına satmamak şartı ile satın almak,
hep sahîh olup, bu şartların hepsi boşdur, yapılmaz.
Kesmek şartı ile hayvân satın almak sahîhdir ve şart boşdur. Bir malı, bu şehrde
satmamak şartı ile satın almak sahîh olup, şart bâtıldır.
Bir kimseye fâidesi olmıyan, belki zararı olan şartla satış da sahîh olup şart bâtıldır.
Meselâ, bir evi yıkmak şartı ile satın almak gibi.
Bâyı’ ve müşterîden başkasına fâidesi olan şart da bâtıl olup, bey’ sahîh olur. Meselâ,
müşterînin, başka birisine borc vermesi şartı ile satmak gibi ki, bey’ sahîh olup,
– 820 –