Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

ilen aynda kıymetini artdıran ziyâdelik hâsıl olmak, ikisinden birinin ölmesi,
hediyyenin karşılığı olduğu bildirilerek bir hediyye vermek [bunu başkasının da
vermesi rücû’a mâni’ olur], hediyye edilen malın alanın mülkünden çıkması, ikisi
arasında nikâh bulunmak, aralarında nikâhı ebedî harâm eden akrabâlık bulunmak,
hediyye edilen malın helâk olması, geri almağa mâni’ olurlar. Sadaka, fakîre
verilen hediyyedir. Deyn olan hediyyeyi ve sadakayı geri almak hiç câiz değildir.
Birinin borcunu ondan iznsiz ödeyerek, onu kendine borclu yapmak câiz değildir.
Şâfi’î ve Mâlikî mezheblerinde, fâiz, yalnız gıdâ maddelerinde ve parada olur.
1 — Ödünc alıp vermekde fâiz: İmâm-ı Rabbânî Ahmed-i Fârûkî Serhendî
“kuddise sirruh” birinci cildin, yüzikinci mektûbunda buyuruyor ki: (Dahâ fazlasını
ödemesi şartı ile ödünc vermek fâizdir. Ya’nî böyle olan sözleşme harâmdır.
Harâm anlaşma ile ele geçen malın hepsi harâm olur. Meselâ, oniki kile ödemesi
şartı ile, on kile buğday ödünc verilse, alınan oniki kilenin hepsi harâm olur.
[Fazla olan iki kilesi kul hakkı olduğu için geri vermesi vâcib olur. On kilesi harâm
olduğu için sadaka vermesi lâzımdır.] Fâiz ile ödünc vermek ve almak harâm
olduğu, Kur’ân-ı kerîmde açıkca bildirilmişdir. İhtiyâcı olanın da, olmıyanın da,
fâizle ödünc alması harâmdır. İhtiyâcı olana fâiz harâm olmaz demek, Kur’ân-ı kerîmin
emrini değişdirmek olur. (Kınye) kitâbı, Kur’ân-ı kerîmin emrini değişdiremez.
Lâhor şehrinin büyük âlimlerinden olan mevlânâ Cemâl, (Kınye)nin birçok
haberleri, kıymetli kitâblara uymamakdadır, böyle haberlerine güvenilmez buyururdu.
[İbni Âbidîn de, (Kınye)nin birçok haberi za’îfdir, güvenilemez buyurmakdadır.
Bu kitâbı, Zâhidî “rahmetullahi teâlâ aleyh” yazmışdır.] (Kınye)nin bu
yazısını doğru kabûl etsek bile, buradaki ihtiyâc kelimesine, zarûret ve ölüm tehlükesi
ma’nâsını vermek lâzımdır. Böylece, Mâide sûresinin, (Ölüme sebeb olan
sıkışık hâle düşen) meâlindeki dördüncü âyetinin izninden istifâde edilmiş olur.
Çünki, bu âyet-i kerîme harâmdan afv olunabilecek özrü beyân buyurmakdadır.
Fâiz ile ödünc almak için her ihtiyâc özr olsaydı, fâizin harâm edilmesine sebeb kalmazdı.
Çünki, fâiz ödemeği ancak ihtiyâcı olan kabûl eder. İhtiyâcı olmıyan kimse,
açıkdan para vermek istemez. Allahü teâlânın bu yasak emri, yersiz, lüzûmsuz
olurdu. Allahü teâlânın kitâbına, böyle iftirâ edilemez. Abes, yersiz birşey bulunması
düşünülemez. Her ihtiyâcı olanın fâiz ile para alması câiz diye bir ân düşünsek,
ihtiyâc da, bir nev’ zarûretdir. Zarûretin dereceleri vardır. Ziyâfet vermek için,
fâiz ile para almak ihtiyâc değildir. Meyyitin bırakdığı malda meyyitin ihtiyâcı, kefen
ve cenâze masrafı olduğu, kitâblarda bildiriliyor. Onun rûhu için ziyâfet vermeğe
ihtiyâc denilmemişdir. Meyyit, sadakanın sevâbına, herkesden çok muhtâc
olduğu hâlde, onun rûhu için yemek [helva] dağıtılmasını islâmiyyet emr etmemişdir.
O hâlde, bunları yapmak, fâizle para almak için ihtiyâc, özr olur mu? Ölünün
ihtiyâcı kabûl edilse bile, fâizle alınan para ile pişen yemekleri yimek halâl olur mu?
Çoluk çocuğun çok olması, erkeğin askerde bulunması, özr, ihtiyâc sanılarak, fâizle
para almak câiz ve halâl olur demek, bir müslimâna yakışmaz. Böyle belâya
yakalanmış olanlara, emr-i ma’rûf ve nehy-i münker yaparak, doğru yolu göstermek
lâzımdır. Bir müslimân, nasıl olur da, böyle harâm işi yapabilir? İhtiyâcları
halâlden te’mîn edecek yol çokdur. [Bu yolları aramak lâzımdır. Arayıp bulamazsa,
ancak nafaka ihtiyâcı, ya’nî gıda, elbise ve mesken ihtiyâcı, zarûret hâlini alır.
Bu da, ancak mesken için vâkı’ olmakdadır.]
Bu zemânda, şübheli olmıyan kazanc kalmadı diyorsunuz. Evet öyledir. Fekat,
elden geldiği kadar, şübhelilerden kaçınmak lâzımdır. Tarlayı abdestsiz sürmek,
tohumunu abdestsiz ekmek, rızkın bereketini, tayyib [güzel] olmasını giderir demişlerdir.
Hindistânda, böyle çalışan, hemen yok gibidir. Fekat, Allahü teâlâ, kulundan,
elinden geldiği kadar yapmasını istemekdedir. Fâiz ile para alıp ziyâfet vermekden
sakınmak, herkes için çok kolaydır. Halâle harâm, harâma halâl diyen kâ-
– 852 –