Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

hin], bayat av etleri, domuz eti, alkollü içkiler ve tavada, yağda kızartmalar, çay,
kahve ve soğuk su yasakdır. Unlu az yimelidir. Ekmek ve patates zararlıdır. Sellülozu
çok gıdâların hazmı güc olur. Bunun için, lahna, karnabahar, kuzu kulağı,
ıspanak, domates, helvacı kabağı, pırasa, kuşkonmaz yimemelidir. Tâze yumurta,
komposto, reçel, peynir, şeker, ılık meyve suyu, tereyağı, yağsız balık, tâze et, sebze,
meyve yimelidir. Çok istirâhat etmelidir. Üzüntü, uykusuzluk ve dimâgî yorgunluk
ve soğuk meşrûbât bâsûra zarar verir. Hafîf müshil olarak râvend, podofillin,
hind yağı vermelidir. Müshil tuzları kullanmamalıdır. Otuzikinci sayıdaki,
prostat perhîzine uymalıdır. Üzüm iyidir. Hergün sıcak su ile yıkanmalıdır. Kanı
ve ağrıları kesmekde at kestânesi [maron dind] çok fâidelidir. At kestânesi rumatizmaya
da iyi gelmekdedir. Birinci sultan Mahmûd hânın sertabîbi olan Hayâtî zâde
Muhammed Emîn efendinin Velî-ahd üçüncü Osmâna verdiği bâsûr habı fâide
vermişdi. Şöyle idi: Kara helîle [mirobalan] bir gram, sarı helîle bir gram, belîle veyâ
belîlec bir gram, makul-i ezrak [Bdellium] denilen zamk altı gram, toz edilip pırasa
ile kaynamış su ile hamur ve yirmi hab yapılır. Her gece yatarken iki hab yutulur.
Yâhud elli gram kara helîle, kahve gibi kavrulup el değirmeninde toz edilir.
Yatarken ve sabâh aç karna birer gram yutulur. İshâl yapıp pis kanları çıkarır.
Bir dahâ kan gelmez. Ağrı kesilir.
(Nüzhet-ül-ebdân) sâhibi “rahmetullahi teâlâ aleyh” diyor ki, (Bâsûr akmaz ise,
pis kanı akıtmalıdır. Yer fesleğeni, yapışkan otu, sığır dili, incir yaprağı, buhûr-ı Meryem
kökü, ya’nî cyclame, kantaryun-ı sagîr kaynatıp içilir veyâ buğusuna oturulursa
kanı akıtır. Bâsûrun ağrısını kesmek için, mak’ad üzerine kavak [Populeum] merhemi
sürülür. Bu merhemin kavak tomurcuğundan nasıl yapıldığı fransızca formülerde
yazılıdır. Tereyağı ve gül yağı sekizer dirhem, esfidâc ya’nî üstübec dört dirhem
merhem yapıp sürmek de fâidelidir. Menekşe yağı ve gül yağı ve pamuk tohumu
merhemi de iyidir. Ebegümeci yaprağı, papatya ve sığır kuyruğu, ya’nî bouillon
blanc yaprağı ve keten tohumu su ile kaynatıp lapa yaparak sürmek veyâ buğusuna
oturmak da ağrıyı keser). (Teshîl-ül-menâfi’)de, (sıcak şey [beze sarılı sıcak
ince tuğla] üzerine devâmlı oturmak ağrıyı ve şişleri izâle eder) yazılıdır.
Çok okuyanlarda, çok düşünenlerde mak’addan gelen kan fâidelidir. Dimâga
toplanan kanın tazyîkini azaltarak, beyin kanamasına mâni’ olur. Kaba etler arasına
pamuk koyup, yatılırsa, bu kan kesilir.
Kan kusmada, hareket etdirilmez. Buzlu bir şey içirilir. Vitamin K, kardeş kanı
kan kesicidir. Anti-koa-gülan ilâclar çok iyi, fekat tabîb nezâreti lâzımdır.
21 — İKTER KATARAL (Safra yolu nezlesi ile sarılık): Deri ve zarlar, gözler
sararır. Çünki safra, kana karışmışdır. Safra yolu az çok tıkanarak, safra yolunun
spasmından veyâ nezlesinden (mikroblanmasından) hâsıl olur. Bağırsaklarda her
zemân bulunan mikroblar safra yoluna geçerek, safra yollarında infeksiyon (fesâd)
yapması ile olur. Ba’zı ilâcların çok kullanılması da karaciğeri bozmakdadır. Sülfamidler
ve ba’zı antibiotikler böyledir.
İdrâr koyu renklidir. Gâita renksizdir veyâ çok boyalıdır. Nabız yavaşdır. Kaşıntı
ve hazmsızlık, kay ve kanama olur.
Sağlam insanda, safra boyaları, bağırsakda redüklenerek idrobilirübin ve ürobilin
hâline döner. Safra bağırsağa gelemezse, ürobilin hâsıl olmaz. Bu hâl ise nâdirdir.
Sağlam idrârda, çok az ürobilin bulunur. Sarılıkda, mikdârı artar.
Sağ böğürde ağrı olunca, idrârda safra boyası (bilirübin) aranır. İdrârda bilirübin
bulunması, kana geçdiğini, sarılık olduğunu gösterir. İdrârda safra tuzları bulunur.
Buna, boya ve tuz sarılığı denir. Bu sarılıkda kanda kolesterin mikdârı artar.
İdrârda safra tuzları yoksa, yalnız boya sarılığıdır ki, safra ile ilgisi yokdur.
Sağlam insan kanında bilirübin yokdur. Ba’zı kimselerde az bulunur ve bozukluk
yapmaz. Safra yolu tıkanınca, kanda birikir. Ellibinde bir olunca idrâra geçer.
Safra kesesi kuvvetsiz ise, safra sökdürücü maddeler verilir. Tâze tereyağı,
– 666 –