Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

memek, cehldir demişdik. Ba’zan bu cehl, cehl-i mürekkeb olur ve bilmediğini bilmez
de, biliyorum sanır. Bilememekde ise bu hastalık yokdur ve hattâ olamaz. Çünki,
aczini, kusûrunu söylemekdedir. Bilmemek ile bilememek aynı olsaydı, bütün
câhiller ârif olurdu ve cehlleri, kemâllerine, üstünlüklerine sebeb olurdu. Hattâ,
o mertebede, cehli çok olan dahâ çok ârif olurdu. Çünki, orada ma’rifet, bilmemekdir.
Hâlbuki bu söylediklerimiz, bilememek için doğrudur. Çünki, bilememesi
çok olan, dahâ ârif olur. Bilememek, kötülemeğe benziyen bir medh, kusûra benziyen
bir kemâldir. Bilmemek ise, tam bir kötülemekdir ki, medh etmenin kokusunu
bile duymaz. Yâ Rabbî! Seni tanımakdan aczimizin büyüklüğünü, ya’nî tanıyamayacağımızın
çokluğunu bilmemizi artdır! Muhyiddîn-i Arabî “kuddise sirruh”,
bu fakîre gösterilen bu farkı düşünseydi, ma’rifetden acze, ya’nî tanıyamamağa
cehl demezdi ve (Bilen de ve “Anlamanın bilinememesi, anlamakdır” diyen
câhil de, bizdendir) demezdi. Bundan sonra, birinci kısmın ilmlerini, ya’nî bilenlerin,
bildiklerinden birşeyler söylemiş ve bununla mübâhât eylemiş, ya’nî öğünmüşdür.
Bu ilmler, yalnız bana bildirildi deyip, Peygamberlerin sonuncusu “aleyhi
ve aleyhimüssalevâtü vetteslîmât” bile bu bilgileri, Evliyânın sonuncusundan
[ya’nî kendisinden] alıyor demişdir. Kendisine Evliyânın sonuncusu dedi. Bu sözlerinden
dolayı, birçok kimseler onu beğenmiyor. Onu sevenlerden (Füsûs) kitâbını
şerh edenler de, bu sözlere ma’nâ bulmak için, çok uğraşmışlardır. Bu fakîre
göre, diyebilirim ki, Şeyh-i ekberin bu sözleri, ya’nî bu bilgileri, o aczden katkat
aşağıdır. Belki o acz ile hiç ilişiği bile yokdur. Çünki, onun ilmi zıllere, sûretleredir.
O acz ise, asldadır. Sübhânallah! Bu sözü söyliyen, Ebû Bekr-i Sıddîkdır
“radıyallahü anh”. Bu acze mazhar olan odur ki, Âriflerin başı ve Sıddîkların reîsidir.
Bu aczden ileride olan ilmin ne kıymeti vardır? Bu âcizden ileri, hangi kâdir
vardır. Fekat o, Sıddîkın “radıyallahü anh” üstâdına “aleyhi ve alâ âlihissalâtü
vesselâm” böyle söylenince, ona da bunu söylerse, ne denebilir? Ne tuhaf şey ki,
Şeyh-i ekberi “kuddise sirruh” böyle sözleri ile ve câiz olmıyan bir çok bilgileri ile,
yine makbûller, sevilenler arasında görüyorum. Evliyâ arasında bulunuyor. Fârisî
mısra’ tercemesi:
Kerîmler ile yapılan işler kolaydır.
Evet, ba’zıları düâ edene gücenir. Bir kısmı da, söğene, kötüleyene güler. Şeyh-i
ekberi red eden, beğenmiyen, tehlükededir. Onu, sözleri ile birlikde kabûl eden
de, tehlükededir. Onu kabûl etmelidir. Fekat, islâmiyyete uymıyan sözlerini red
etmelidir. Onu kabûl ve red etmek arasında orta yol da, bu fakîrin beğendiği ve
gösterdiği, işte bu yoldur. Herşeyin doğrusunu, ancak Allahü teâlâ bilir.
Yine sözümüze gelelim. Kur’ân-ı kerîmin hakîkati dediğimiz bu mukaddes
mertebeye, nûr da denemez. Zât-i ilâhînin diğer kemâlâtı gibi, buraya da, nûr yanaşamaz.
Burada, nasıl olduğu bilinemeyen bir vüs’atden ve anlaşılamıyan ayrılıklardan
başka birşey bulunamaz.
Bu mertebenin üstünde, dahâ yüksek bir mertebe vardır ki, bu da nemâzın hakîkatidir.
Bunun âlem-i şehâdetdeki sûreti, nihâyete yetişmiş büyüklerin kıldığı nemâzdır.
Bu mertebenin vüs’ati, pekçokdur. Bilinemiyen ayrılıkları, farklılıkları vardır.
Çünki, Kâ’benin hakîkati, ondan bir parçadır. Kur’ân-ı kerîmin hakîkati,
onun bir kısmıdır. Nemâzda, ibâdetlerin kemâlâtının hepsi bulunur. Hâlis ma’bûdluk
olan aslın aslı ile berâberdir. Ya’nî, bütün ibâdetleri kendinde toplamış olan
nemâzın, hakîkati bulunan mertebenin üstü, herşeyin aslıdır ve bağlandıkları
mertebedir. Bu mertebede vüs’at da, kısalıkdır. Bilinemiyen ayrılık da yokdur.
Ma’bûdluk ancak bu mertebenin hakkıdır.
Peygamberlerin olgunları ve Evliyânın büyükleri “aleyhimüssalevâtü vetteslîmât”
nemâzın hakîkati olan makâmın sonuna kadar yükselebilirler ki, burası ibâdet
edenlerin, ibâdetlerinin mertebesinin nihâyetidir. Bu makâmın üstü, yalnız
– 942 –