Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

Vücûd karşısında, kendini tâm yok etmek en büyük meziyyetidir. Vücûdun karşısında
bulunarak, kötülükleri, kusûrları kendinde toplamak, hüneridir. Vücûde
ayna olarak, onun kemâlâtını göstermek ve bu kemâlâtı, ilmin dışında, birbirlerinden
ayırmak, onları icmâlden tafsîle getirmek, onun güzel sıfatıdır. Kısaca, vücûdun
hizmetlerini görmekde, vücûdun hüsn-i cemâli, onun, kötülük, çirkinlik ve kusûr
aynasında meydâna çıkmakdadır. Vücûdün gınâsı, bunun ihtiyâcından, onun
izzeti bunun zilletinden, onun yüksekliği, bunun alçaklığından, onun efendiliği bunun
köleliğinden anlaşılmakdadır. Fârisî beyt tercemesi:
Hocamı üstâd yapan, ben oldum,
beği âzâd eden köle, ben oldum.
Her bozukluğun, her sapıklığın sebebi olan mel’ûn İblîs, ademden dahâ fenâdır.
Ademde bulunan hünerlerin, onda hiçbiri yokdur. A’râf sûresi, onikinci âyetindeki,
(Ben ondan dahâ hayrlıyım) sözü, ondaki iyilik sıfatlarını, söküp çıkarmış,
onu herşeyden kötü yapmışdır. Adem, hiçbirşeye varamadığı, yok olduğu için, vücûde
alâmet, güzelliklere ayna olmuşdur. Mel’ûn ise, varlık ve iyilik iddi’âsı ile, karşı
gelerek tard edilmişdir. Güzel karşılamağı ademden öğrenmeli ki, varlığı yoklukla
karşılamakda, kemâl karşısına, kusûr ile çıkmakdadır. İzzet ve celâl görününce
zül ve inkisârını göstermekdedir. İblîs mel’ûnu, kibr ve inâd etdiği için, ademdeki
kötülükleri sanki kendisine çekmiş, ademde iyilikden başka, sanki birşey kalmamış
gibidir. Elbet iyiliğe ayna olabilmek için, iyi olmak lâzımdır. (Sultânın eşyâsını
taşımak şerefi, ancak kendi hayvânlarına mahsûsdur) sözü meşhûrdur. İblîsin,
kıymetli vazîfesi vardı. Mahlûkları kötülükden temizliyordu. Fekat, kendini
beğendiği, büyük sandığı için, hizmetlerinin fâidesini göremedi. Dünyâda da, âhıretde
de ziyân etdi. Adem ise, kusûrlu, kötü olduğu hâlde, yokluğu sâyesinde, mahrûm
kalmadı. Vücûda ayna olmakla şereflendi. Fârisî beyt tercemesi:
Kamış boşum dedi, şekerlendi,
ağaç, yükseldi, baltayı yidi.
Süâl: İblîse bu kötülük nereden geldi? Ademden başkası vücûddür. Bunda ise,
kötülük yokdur. O hâlde, kötülük nereden geldi?
Cevâb: Adem, vücûda ayna olup, onun hayrı ve kemâlini gösterdiği gibi, vücûd
de, ademin aynasıdır ve onun kötülüğünü ve kusûrlarını göstermekdedir. [İblîs de,
her mahlûk gibi adem ile vücûddan yapılmışdır.] İblîs kendi ademindeki kötülükleri
aldığı gibi, vücûdüne ademden aks eden kötülükleri de almışdır. Hem kendinde
olan hem de hâricden gelen kötülükleri yüklenmişdir. Kötülükleri aks etdiren
vücûdünün kuruntuları, ademin iyi sıfatlarından olan yokluğunu, ona göstermedi.
Vücûdün aynasında görünen kötülükler de meydâna çıkınca, sonsuz ziyâna girdi.
Yâ Rabbî! Bize hidâyet verdikden sonra, kalblerimizi, düşmanlarının tarafına
kaydırma! Bizlere merhametini bol eyle! Lutf, ihsân sâhibi ancak sensin!
Kalbini, Cennet bağı yap, çeşme-i tevhîd ile,
rûh bağçeni gülşen eyle, gonca-i tevhîd ile.
Hem mekânsız, hem zemânsız, nihâyetsiz yolları,
kat’ider gönül erbâbı, kuvvet-i tevhîd ile.
Her ne kadar, yüz karası, yapdıysa ısyân sende,
temizlenir her yerin, sâbûn-i tevhîd ile.
İns ve cin âlemlerini, aşarak arşa çıkar,
kim ki mi’râc eylediyse, cezbe-i tevhîd ile.
Ey Niyâzî! Ârif-i billah gönülden kaldırır,
yetmiş bin perdeyi hep, bir lem’a-i tevhîd ile.
– 932 –