Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

yavruyu, memede olan sütü, tarlada yetişen yabanî otları biçmeden önce ve mülkünde
bulunan kaynakdaki, nehrdeki suyu, bulunduğu yerde iken satmak bâtıldır.
Çünki kendiliğinden yetişen otu, yerden çıkan suyu kullanmak ve birinin ateşinde
ısınmak, herkesin hakkı olduğu hadîs-i şerîfde bildirildi. Fekat, bu hakkından
istifâde için başkasının mülküne girilemez. Girmeğe izn vermesi veyâ otu, suyu getirmesi
istenir. Birinin kazdırdığı kuyuda veyâ sarnıcında toplanan yağmur suyundan
başkalarının hakkı olmadığı ve bu suları satabileceği, (Fetâvâ-i Hayriyye)de
yazılıdır. Yine bu fetvâda, memedeki sütü satabilmek için diyor ki, (Sütü istiyen,
hayvanın sâhibine, sütün değerine yakın bir malı ödünc verir. Hayvân sâhibi de ona,
hayvânından çıkan sütü hergün ödünc al der. Sonra borçlarını takas yolu ile ödeşirler).
Ağaçda belirmemiş olan meyveyi satmak bâtıldır. Akllı olmıyan küçük çocuğun
alış verişi, ya’nî pazarlık edip söz kesmesi bâtıldır. Babasının dahâ önce yapdığı
anlaşma ile alacağı malı, çocuğu gönderip aldırması câizdir. Deyni, deyn karşılığı
satmak bâtıldır. Bunun için, her çeşid alacak, teslîm almadan önce, hiç kimseye
veresiye satılamaz.
Cânlı hayvânın etini dartı ile satmak ve koyun üstündeki yünü ve cânlı koyunun
derisini satmak bâtıldır. İmâm-ı Ebû Yûsüf, koyun üstündeki yünü satmak ve
ağaçdaki dut yaprağını satmak câizdir dedi. Cânlı hayvân etini dartı ile satmak veyâ
satın almak istiyen kimse, pazarlık yerinde bile, hayvânı dartıp etini kilo üzerinden,
kendi kendine hesâb edip çıkardığı fiyâta göre, cânlı hayvânı topdan pazarlık
etmelidir. Satış, hayvân üzerinden yapılmalıdır. Satışdan gayri bir sebeble
ileride eline geçecek birşeyi henüz almadan, yalnız borclusuna ve peşin satmak câiz
olup, başkalarına peşin dahî satmak ve ileride yapacağı ayakkabıyı, henüz yapmadan
satmak bâtıldır. (İstisnâ’), ya’nî ısmarlama sûreti ile yapmak câizdir. [Onbirinci
maddeye bakınız!]. Mer’âların, çayırların ya’nî umûmî yerlerin satılması ve
kirâya verilmesi bâtıldır. (Ümm-i veled) olan câriyeyi satmak bâtıldır. Hür kadının
sütünü sağdıkdan sonra dahî ve domuzun kılını satmak bâtıldır. Domuz kılını,
iğne yerine kullanıp ayakkabı dikmek zarûrî olunca ya’nî dikecek başka birşey
bulamazsa kullanması ve parasız mâlik olamazsa, satın alması câiz olur. Buna satılması
mekrûh olur. Leş yağı, bevl, insan sütü ve şerâbın, tıbda ve sanâyı’ için kullanılmaları
da böyledir. İmâm-ı Muhammede göre bu kadar kıl temizdir. Kâfir de
olsa, insan kılını ve her uzvunu, bevlini, necâsetini satmak bâtıldır. Kullanmak da
câiz değildir. Yalnız, insan pisliği kullanılabilir ve toprakla karışık olarak satılabilir.
Hayvân pisliklerini satmak ve gübre ve yakacak olarak kullanmak câizdir. Vedek,
ya’nî leş yağını satmak ve kullanmak harâmdır.
(Redd-ül-muhtâr)da beşinci cild, ikiyüzkırkdokuzuncu [249] sahîfede ve dördüncü
cild, ikiyüzonbeşinci [215] sahîfede diyor ki:
(Nihâye), (Hâniyye) ve (Tehzîb) kitâblarında, (Müsliman, mütehassıs tabîb, şifâ
vereceğini ve başka ilâcı olmadığını söyleyince, hastanın idrâr, kan içmesi, leş
yimesi câiz olur. Şerâb da böyledir denildi. Fekat ölümden kurtulmak için sözbirliği
ile halâl olur) yazılıdır. Yüzonüçüncü [113] sahîfede diyor ki: (Câriyenin sütünü
de satmak bâtıldır). (Feth-ul-kadîr) kitâbında, (Müslimân, mütehassıs tabîb,
kadın sütünün muhakkak iyi edeceğini ve başka ilâcı olmadığını söylerse, hastanın,
kadın sütü içmesi ve satın alması câiz olur denildi) yazılıdır. [Kan vermek de
böyledir.]
Leş derisini dabaglamadan satmak bâtıldır. Dabagladıkdan sonra câizdir. Leşin
kemikleri, sinirleri, boynuzu, tüyü, kılı ve fil dişi satılır ve kullanılır. Domuzdan
başka eti yinmiyen hayvânları ve haşerâtı ve balıkdan başka deniz hayvânlarını,
ancak kullanmaları fâideli olduğu zemân satmak câiz olur. Fekat yimeleri yine
harâmdır. Domuzdan başka eti yinmeyen hayvânlar Besmele ile kesilince veyâ
avlayınca derisi sözbirliği ile temiz olur. Eti de temiz olur denildi. Fekat yimesi
harâmdır. Deri ve etlerini satmak ve fâidelenmek câiz olur. Necâset karışmış yağ
– 809 –